Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh. (Nguồn: TTXVN)Nghị quyết số 55 về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 vừa được Bộ Chính trị ký ban hành ngày 11/2/2020.
Đây được xem là bước đột phá trong phát triển năng lượng quốc gia và là “chìa khóa” mở ra sự thuận lợi cho khu vực tư nhân tham gia đầu tư trong lĩnh vực điện năng...
Để tìm hiểu rõ hơn về ý nghĩa quan trọng cũng như những vấn đề đặt ra trong Nghị quyết 55, phóng viên TTXVN đã trao đổi với Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh.
- Thưa Bộ trưởng, năng lượng là ngành cốt lõi của phát triển công nghiệp. Vậy Bộ trưởng đánh giá thế nào về những kết quả đạt được của ngành năng lượng trong những năm qua?
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Nếu nói về tổng thể chung của nền kinh tế, ngành năng lượng có 2 vai trò rất quan trọng. Thứ nhất là bản thân ngành năng lượng cũng là một cấu thành trong các ngành công nghiệp, đóng góp to lớn cho nền kinh tế, đặc biệt thông qua vai trò và sự phát triển của nhiều doanh nghiệp đã tạo nên sự phát triển cho kinh tế Việt Nam.
Trong giai đoạn 2007-2017, năng lượng đã có sự tăng trưởng nhanh chóng như giá trị sản xuất trong ngành năng lượng tăng 6 lần, sản lượng điện tăng hơn 3,3 lần…
Các doanh nghiệp trong lĩnh vực năng lượng đóng góp cho ngân sách Nhà nước hơn 204.000 tỷ đồng, chiếm 17,8% số thu ngân sách Nhà nước. Rõ ràng, ngành năng lượng và các doanh nghiệp trong ngành đã đóng góp trực tiếp cho phát triển kinh tế.
Thứ hai, năng lượng cũng là ngành thiết yếu và đóng góp quan trọng cho các ngành kinh tế. Ngành điện cũng là nguồn đầu vào quan trọng cho các ngành, phân ngành kinh tế khác phát triển. GDP tăng trưởng từ 6,5-7%/năm thì yêu cầu phát triển điện năng phải đảm bảo tương ứng 11-11,5%/năm.
- Trong bối cảnh hiện nay, Nghị quyết 55 có ý nghĩa như thế nào, thưa Bộ trường?
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Phải khẳng định Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị được ban hành có ý nghĩa rất to lớn, đặc biệt là đúng thời điểm bởi năm 2020 là năm cuối cùng trong kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm và chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm cũng như chiến lược xây dựng kế hoạch phát triển đất nước trong 10 năm tới. Đồng thời đây là thời điểm kinh tế Việt Nam đang hội nhập sâu rộng với thế giới, toàn cầu hóa bước vào giai đoạn quyết liệt.
Bên cạnh đó, phải kể đến sự phát triển của đất nước trong suốt thời gian qua, Việt Nam đã thực sự vượt qua các nước kém phát triển, trở thành nước đang phát triển.
Cùng với sự phát triển của các ngành kinh tế, trong đó có các ngành công nghiệp, Việt Nam cũng đang bắt đầu chuyển biến và trở thành nước phụ thuộc vào năng lượng nhập khẩu bởi năng lượng sơ cấp phát triển mạnh mẽ trong thời gian qua và được khai thác ở mức rất cao.
Trong bối cảnh đó, chúng ta phải có chiến lược mới về năng lượng, được đặt chung trong chiến lược phát triển kinh tế-xã hội để có những quyết sách và giải pháp đảm bảo yếu tố bền vững không chỉ cho an ninh năng lượng quốc gia mà còn có liên quan đến an ninh quốc gia, địa chính trị…
ột vấn đề khác cần đề cập tới là Chiến lược này đưa ra khi mà trình độ phát triển của chúng ta đang được nâng cao, nhưng các khung khổ luật pháp, quy định, chính sách sau thời gian phát huy hiệu quả đã này sinh bất cập, tồn tại, cản trở sự phát triển năng lượng và an ninh năng lượng, bền vững của đất nước.
Hơn bao giờ hết, an ninh năng lượng và năng lượng quốc gia rất cần những quan điểm, định hướng mới phù hợp với chuyển biến chung của toàn cầu để từ đó có thể định hình phát triển đất nước.
- Điểm đáng chú ý được đặt ra trong Nghị quyết 55 là đẩy mạnh khuyến khích tư nhân tham gia xã hội hóa phát triển năng lượng. Bộ trưởng có ý kiến gì về vấn đề này từ thực tiễn kết quả thu hút tư nhân trong thời gian qua?
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Có thể nói, chúng ta đã đạt được nhiều dấu ấn rất tích cực trong việc huy động các nguồn lực xã hội, tư nhân phục vụ phát triển năng lượng.
Đơn cử như lĩnh vực điện năng, có 28% tổng công suất phát đến từ khu vực tư nhân, dưới các hình thức đầu tư đa dạng, hiệu quả như hợp đồng BOT, IPP… Khu vực tư nhân cũng tạo được thế đứng trong lĩnh vực năng lượng, kể cả điện, dầu khí, than.
Điều dễ thấy là chỉ có một số cơ chế, chính sách mới như: cơ chế giá cho điện mặt trời (Quyết định số 11/207/QĐ-TTg về cơ chế khuyến khích phát triển các dự án điện mặt trời tại Việt Nam) hay giá cho điện gió (Quyết định Quyết định số 39/2018/QĐ-TTg ngày 10/9/2018 sửa đổi, bổ sung một số điều của Quyết định số 37/2011/QĐ-TTg ngày 29/6/2011 về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện gió tại Việt Nam) đã chứng minh được tiềm năng rất lớn của khu vực tư nhân trong tham gia phát triển ngành điện.
Nghị quyết 55 không chỉ nêu bật những định hướng quan trọng, nguyên tắc, mục tiêu để tiếp tục xóa bỏ rào cản mà còn tạo thuận lợi cho tất cả các ngành kinh tế, nhất là khu vực tư nhân tham gia vào các lĩnh vực tiềm năng nói chung và năng lượng ở Việt Nam nói riêng. Đồng thời, Nghị quyết xác định chiến lược rất rõ ràng về định hướng phát triển bền vững năng lượng quốc gia thời gian tới: trong đó phải tập trung phát triển các nguồn năng lượng đa dạng, phù hợp.
Đơn cử như Nghị quyết 55 nêu rõ phải phát triển cân đối hài hòa các nguồn điện, nhưng tập trung khai thác, sử dụng hợp lý và phù hợp các nguồn năng lượng sơ cấp, hóa thạch trong nước. Đồng thời tiếp tục ưu tiên năng lượng tái tạo, năng lượng điện khí…
Nghị quyết 55 cũng xác định rõ các nguyên tắc để phát triển các nguồn năng lượng này một cách hiệu quả, đó là dựa trên yếu tố giá cả, công nghệ, độ an toàn. Riêng với năng lượng tái tạo thì tiếp tục xác định rõ cơ chế, chính sách mang tính đột phá nhằm tạo điều kiện cho khu vực tư nhân tham gia. Ở đây cũng phải kể đến quan điểm rất mới, mang tính quyết sách là tiếp tục xem xét và hình thành những Trung tâm năng lượng tái tạo và những Trung tâm này phải dựa trên nền tảng, lợi thế của công nghệ, vị trí địa lý, tiềm năng... Qua đó, khẳng định Nghị quyết 55 đã mở ra những cơ hội mới, to lớn và tiềm năng cho khu vực tư nhân tham gia phát triển năng lượng.
Đồng thời, Nghị quyết 55 mở ra những cánh cửa mới và cho phép chúng ta hoàn toàn tin tưởng vào một Chiến lược với những cơ chế, chính sách mới, kể cả khung khổ luật pháp, không chỉ Luật điện lực, Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm hiệu quả… mà cả những luật mới như Luật về năng lượng tái tạo cũng được tính toán theo tinh thần của Nghị quyết 55 để định hướng trong phát triển, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.
- Thưa Bộ trưởng, việc đẩy nhanh cổ phần hóa, tái cơ cấu các doanh nghiệp Nhà nước trong lĩnh vực năng lượng cũng là một khâu trong việc thu hút khu vực tư nhân tham gia. Vậy vấn đề này hiện nay ra sao và lộ trình trong thời gian tới sẽ như thế nào?
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Trong suốt thời gian qua, các doanh nghiệp năng lượng lớn của Nhà nước như PVN, EVN, TKV đã chứng minh được vai trò thiết yếu và quan trọng của mình trong phát triển năng lượng. Các doanh nghiệp này đã chủ động tái cơ cấu, đảm bảo hiệu quả sản xuất kinh doanh, hạ tầng quan trọng năng lượng cho đất nước.
Phải khẳng định lại tinh thần của Chính phủ không phải tái cơ cấu, cổ phần hóa để giảm bớt vai trò của các doanh nghiệp Nhà nước mà thực hiện trên tinh thần tạo thuận lợi, phát triển kinh tế thị trường, tạo điều kiện cho các nguồn lực xã hội tham gia huy động, phát triển.
[Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030]
Việc tái cơ cấu các Tập đoàn này tiếp tục là chủ trương lớn, tạo điều kiện hình thành các thị trường quan trọng, cơ chế thị trường như điện cạnh tranh… và đó là mục tiêu xuyên suốt của ngành năng lượng.
Hiện nay, chúng ta đã thực hiện những bước rất cơ bản trong việc tái cơ cấu ngành điện, hình thành thị trường phát điện cạnh tranh, sau đó là bán buôn điện cạnh tranh, chuẩn bị tiến tới hình thành thị trường bán lẻ điện cạnh tranh. Như vậy, các công ty sẽ được cổ phần hóa, tạo ra một thị trường điện cạnh tranh, minh bạch để mọi thành phần kinh tế, người dân được hưởng lợi. Nhưng đồng thời cũng tạo nền tảng kinh tế thị trường vận hành hiệu quả, đảm bảo các yếu tố cho những phân ngành kinh tế khác được hạch toán, tính toán đầy đủ.
Tuy nhiên, cũng phải thừa nhận thời gian qua vẫn còn nhiều tồn tại trong việc cổ phần hóa các Tập đoàn, Tổng công ty mà vướng mắc nhất liên quan đến hướng dẫn, quy định của luật pháp về giá trị doanh nghiệp và các giá trị của đất đai, khung pháp lý hướng dẫn… Điều này cũng là thực tế vì luật pháp đang tiếp tục được xây dựng và hoàn thiện nên khó tránh khỏi bất cập. Vì vậy, Chính phủ đang chỉ đạo tập trung hoàn thiện các văn bản, hướng dẫn cụ thể và hy vọng Nghị quyết 55 góp phần thúc đẩy công tác cổ phần hóa, sắp xếp doanh nghiệp Nhà nước, xây dựng thị trường điện cạnh tranh tiếp tục có những thuận lợi, hiệu quả.
Hệ thống điện Mặt Trời áp mái của một gia đình. (Ảnh: Ngọc Hà/TTXVN)- Để Nghị quyết 55 thực sự đi vào cuộc sống, Bộ Công Thương đã có những bước chuẩn bị và kế hoạch triển khai như thế nào, thưa Bộ trưởng?
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: Để triển khai và đưa Nghị quyết 55 vào cuộc sống, Bộ Công Thương xác định trước tiên cần nghiên cứu, học tập quán triệt đầy đủ ý nghĩa, phạm vi, nội dung trong Nghị quyết. Để làm được việc đó thì rất cần các chương trình, kế hoạch hành động của Chính phủ, hệ thống chính trị, các tổ chức trong hệ thống để triển khai Nghị quyết.
Với góc độ là cơ quan đầu mối thì Bộ Công Thương sẽ sớm xây dựng kế hoạch hành động để triển khai, báo cáo Ban cán sự Đảng Chính phủ xây dựng chương trình hành động. Tuy nhiên, có những việc phải triển khai sớm, thậm chí không đợi Chương trình hành động từ Chính phủ mà phải quán triệt, nghiên cứu nhằm sớm có giải pháp thực hiện. Đơn cử như Bộ Công Thương được Chính phủ giao xây dựng Tổng sơ đồ Điện 8 thì trong khi chờ đợi Bộ tiếp tục có những điều chỉnh Tổng Sơ đồ Điện 7 hiệu chỉnh sao cho hiệu quả hơn nữa.
Mới đây, chúng tôi đã có chuyến công tác tới các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên để khảo sát và thực hiện theo yêu cầu Nghị quyết 55 đặt ra. Để thực hiện tốt Nghị quyết, chắc chắn phải có những tìm hiểu, nghiên cứu từ thực tiễn, những vấn đề mới phát sinh. Sắp tới chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc với các tỉnh Tây Nam bộ như: Long An, Bến Tre, Sóc Trăng... để nắm bắt thêm các vấn đề, từ đó có hướng vận dụng và quán triệt tinh thần Nghị quyết 55, giải quyết nhiệm vụ trước mắt cũng như hướng lâu dài cho phát triển năng lượng.
- Xin cảm ơn Bộ trưởng!
