“Chạy chức, chạy quyền” là tình trạng bổ nhiệm chức vụ, quyền hạn cho cán bộ không đủ tiêu chuẩn, điều kiện hoặc đưa người thân, cùng “cánh hẩu” vào bộ máy công quyền dưới vỏ bọc “đúng quy trình,” “đúng quy định.”
Vấn nạn này ngày càng trở nên phổ biến, là "lỗ hổng" trong công tác cán bộ, gây bức xúc trong dư luận xã hội, làm suy giảm lòng tin của nhân dân vào Đảng vào chế độ.
Với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, quyết tâm tháo gỡ những vướng mắc trong công tác cán bộ của Đảng, nhiệm kỳ XII, lần đầu tiên vấn đề kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, chống chạy chức, chạy quyền được đề cập trong một văn bản mang tính pháp quy của Đảng, Quy định 205-QĐ/TW do Bộ Chính trị ban hành. Đây cũng là lần đầu một quy định chỉ rõ các hành vi chạy chức, chạy quyền và bao che tiếp tay cho chạy chức, chạy quyền.
"Lỗ hổng" trong công tác cán bộ
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc,” vì “muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém” và Người cũng nhấn mạnh rằng, “huấn luyện cán bộ là công việc gốc của Đảng.”
Đảng ta trong quá trình hoạt động luôn chú trọng công tác cán bộ, xây dựng, đào tạo đội ngũ cán bộ có đức có tài, xứng đáng là người lãnh đạo, người đày tớ thật trung thành của nhân dân.
[Phối hợp chặt chẽ, đảm bảo tiến độ giải quyết các vụ án tham nhũng]
Tuy nhiên, thực tế công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng nói chung, công tác cán bộ nói riêng (bao gồm lựa chọn, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, khen thưởng, kỷ luật, kiểm tra, giám sát, giải quyết khiếu nại, tố cáo...) cho thấy một trong những vấn nạn nhức nhối, nổi cộm hiện nay, được đề cập trong các văn kiện Đại hội của Đảng, trong các nghị quyết, chỉ thị của Đảng chính là “chạy chức, chạy quyền.”
Nhờ “chạy,” những kẻ cơ hội, đầu cơ chính trị đã chui sâu, leo cao vào các vị trí quan trọng trong tổ chức bộ máy của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị-xã hội.
Dư luận thời gian vừa qua xôn xao trước nhiều vụ việc tiêu cực liên quan đến công tác cán bộ từ cấp Trung ương đến địa phương.
Ông Lê Phước Thanh đã bị Ban Bí thư cách chức Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam (nhiệm kỳ 2010-2015) vì những biểu hiện ưu ái trong việc quy hoạch, đào tạo, luân chuyển, điều động và bổ nhiệm cho con trai mình là Lê Phước Hoài Bảo, mặc dù không đủ tiêu chuẩn, điều kiện, vi phạm quy trình, thủ tục trong công tác cán bộ.
Nguyên Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo Tây Nam bộ Nguyễn Phong Quang - người trực tiếp ký bổ nhiệm trên 30 trường hợp không đúng nguyên tắc, quy trình, thủ tục, điều kiện và tiêu chuẩn, đã bị Ban Bí thư cách tất cả các chức vụ trong Đảng (Phó Trưởng Ban thường trực Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ; Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ Cơ quan Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ; Bí thư Đảng ủy Cơ quan Ban Chỉ đạo Tây Nam Bộ).
Nhiệm kỳ XII, các cơ quan pháp luật đã đưa ra xét xử các vụ “đại án” liên quan đến những sai phạm của một số cán bộ cấp cao như Đinh La Thăng, Trịnh Xuân Thanh; cựu Chủ tịch và Phó Chủ tịch Thành phố Đà Nẵng... Đáng buồn là tất cả sai phạm của các trường hợp trên đều liên quan đến công tác cán bộ.
Cách thức chạy chức, chạy quyền tinh vi, lắt léo khác nhau nhưng hậu quả lại giống nhau, đó là làm cho bộ máy Nhà nước kém hiệu quả, người có năng lực phẩm chất không được trọng dụng, làm suy giảm niềm tin của nhân dân đối với Đảng.
Tại Hội nghị lần thứ 4 (khóa XII), khi đánh giá về những bất cập, hạn chế trong việc kiểm soát quyền lực, Ban Chấp hành Trung ương đã chỉ rõ: Việc “chạy chức, chạy quyền” là một bức xúc, nhức nhối trong công tác tổ chức-cán bộ hiện nay và đang diễn biến ngày càng tinh vi, phức tạp.
Tiếp đó, tại Hội nghị lần thứ 7 (khóa XII), Ban Chấp hành Trung ương nhận định: “Tình trạng chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy quy hoạch, chạy luân chuyển, chạy bằng cấp, chạy khen thưởng, chạy danh hiệu, chạy tội..., trong đó có cả cán bộ cao cấp, chậm được ngăn chặn, đẩy lùi...
Việc sắp xếp, bố trí, phân công, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử vẫn còn tình trạng đúng quy trình nhưng chưa đúng người, đúng việc. Tình trạng bổ nhiệm cán bộ không đủ tiêu chuẩn, điều kiện, trong đó có cả người nhà, người thân, họ hàng, “cánh hẩu” xảy ra ở một số nơi, gây bức xúc trong dư luận xã hội.”
Quang cảnh hội nghị toàn quốc tổng kết công tác phòng, chống tham nhũng giai đoạn 2013-2020. (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN)Trước vấn nạn đang đánh thẳng vào khâu trọng yếu trong công tác xây dựng Đảng, tại Hội nghị lần thứ 7 (khóa XII), Ban Chấp hành Trung ương yêu cầu nhận thức sâu sắc về tác hại nghiêm trọng của tệ chạy chức, chạy quyền, coi đây là hành vi tham nhũng trong công tác cán bộ, cần đấu tranh quyết liệt, hiệu quả với các đối tượng có biểu hiện, hành vi chạy chức, chạy quyền.
Đánh trúng vấn đề nhức nhối trong công tác cán bộ
Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện và thực hiện nghiêm cơ chế kiểm soát quyền lực, ngăn ngừa sự lạm quyền, vi phạm kỷ luật, kỷ cương theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, các cấp ủy, tổ chức Đảng đã chỉ đạo rà soát, hoàn thiện và thực hiện nghiêm cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát việc thực thi quyền lực của người có chức, có quyền, theo hướng quyền hạn đến đâu trách nhiệm đến đó; phân định rõ thẩm quyền và trách nhiệm tập thể, cá nhân trong từng công đoạn giải quyết công việc và có chế tài xử lý nghiêm những hành vi vi phạm.
Đặc biệt, tại Hội nghị Trung ương 7 (khóa XII), Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng yêu cầu “... hoàn thiện thể chế kiểm soát quyền lực và chống tệ chạy chức, chạy quyền, thân quen, cánh hẩu, lợi ích nhóm trong công tác cán bộ theo nguyên tắc mọi quyền lực đều phải được kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế và quyền hạn phải được ràng buộc với trách nhiệm." Điều này cho thấy vấn đề chống chạy chức, chạy quyền đã được chú trọng thực hiện đồng bộ, mạnh mẽ.
Cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng. Công tác cán bộ là khâu "then chốt" của công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị. Để lấp "lỗ hổng" trong công tác cán bộ, ngăn chặn từ gốc những mầm mống thao túng quyền lực, Bộ Chính trị đã ban hành Quy định số 205-QĐ/TW về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền.
Theo đánh giá của Phó trưởng Ban Tổ chức Trung ương Nguyễn Thanh Bình, việc Bộ Chính trị ban hành Quy định 205 về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền đã đi trúng vào những vấn đề nhức nhối trong công tác cán bộ tồn tại suốt nhiều nhiệm kỳ vừa qua.
Bí thư Trung ương Đảng,Trưởng Ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng trình bày Báo cáo tóm tắt tổng kết công tác phòng, chống tham nhũng giai đoạn 2013-2020; phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp thời gian tới. (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN)Lần đầu tiên trong một văn bản mang tính pháp quy của Đảng đề cập đến vấn đề kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, chống chạy chức, chạy quyền; chỉ rõ các hành vi chạy chức, chạy quyền; các hành vi bao che, tiếp tay cho chạy chức, chạy quyền và chế tài, hình thức xử lý.
Quyết liệt xử lý
Quy định 205-QĐ/TW được ban hành đã nhận được sự đồng tình, đánh giá cao của đông đảo cán bộ, đảng viên, nhân dân. Lần đầu tiên, một văn bản của Đảng đã quy định, chỉ rõ thế nào là chạy chức, chạy quyền; thế nào là bao che, tiếp tay cho các hành vi này.
Đó là việc tiếp cận, thiết lập quan hệ, hối lộ, mua chuộc người có trách nhiệm, chức vụ, quyền hạn hoặc người liên quan nhằm mục đích có được vị trí, chức vụ, quyền lợi; tranh thủ mọi lúc, mọi nơi, nhất là các dịp lễ tết, sinh nhật và các cơ hội khác, sử dụng danh nghĩa tình cảm cá nhân hoặc danh nghĩa tổ chức, cơ quan, đơn vị, cá nhân khác để tặng quà, tiền, bất động sản, sắp xếp các hoạt động vui chơi, giải trí cho cán bộ lãnh đạo, người có thẩm quyền hoặc người có liên quan nhằm mục đích được sự ủng hộ, tín nhiệm, được vị trí, chức vụ, quyền lợi.
Chạy chức, chạy quyền còn biểu hiện ở việc lợi dụng các mối quan hệ thân quen hoặc sử dụng lợi thế, vị trí công tác, uy tín của người khác để tác động, tranh thủ, gây sức ép với người có thẩm quyền, trách nhiệm trong việc giới thiệu, bổ nhiệm mình hoặc người khác - "cánh hẩu" vào vị trí, chức vụ theo ý đồ cá nhân hoặc một nhóm người...; lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc dùng uy tín, ảnh hưởng của bản thân và gia đình gợi ý, tác động, gây áp lực để người khác quyết định hoặc tham mưu, đề xuất, nhận xét, đánh giá, biểu quyết, bỏ phiếu giới thiệu nhân sự theo ý mình.
Quy định 205-QĐ/TW cũng chỉ rõ việc bao che, tiếp tay cho chạy chức, chạy quyền như biết nhân sự có hành vi chạy chức, chạy quyền nhưng che giấu, thỏa hiệp, không xử lý theo thẩm quyền hoặc không báo cáo cấp có thẩm quyền xử lý; không xử lý theo thẩm quyền quy định hoặc không báo cáo cấp có thẩm quyền xử lý khi nhận được đơn, thư phản ánh, tố cáo nhân sự có hành vi chạy chức, chạy quyền.
Theo ông Hoàng Trọng Hưng, Chánh Văn phòng Ban Tổ chức Trung ương, Tổ trưởng Tổ biên tập Đề án kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền, trên thực tế, một số văn bản của Đảng đã nêu vấn đề này nhưng chưa quy định cụ thể và chưa nhận diện rõ hành vi chạy chức, chạy quyền hay bao che, tiếp tay cho chạy chức, chạy quyền.
Việc chỉ rõ những biểu hiện chạy chức, chạy quyền như trong Quy định 205-QĐ/TW làm cơ sở cho cơ quan chức năng xử lý, giúp cán bộ, đảng viên, nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể căn cứ vào đó để phát hiện, tố giác, phản ánh.
Cùng với đó, Quy định đã bổ sung chế tài, hình thức xử lý đối với người vi phạm. Ngoài hình thức xử lý theo Quy định 102-QĐ/TW của Bộ Chính trị về xử lý kỷ luật đảng viên vi phạm, người nào chạy chức, chạy quyền hoặc bao che, tiếp tay cho chạy chức, chạy quyền mà bị khiển trách, cảnh cáo, cách chức còn nhận thêm chế tài bổ sung là đưa ra khỏi quy hoạch cán bộ với thời hạn tương ứng là 18 tháng, 30 tháng và 60 tháng; không bố trí làm công tác tham mưu, nghiệp vụ về tổ chức, cán bộ, kiểm tra, thanh tra.
Thượng tướng Lê Quý Vương, Thứ trưởng Bộ Công an, trình bày tham luận tại hội nghị toàn quốc tổng kết công tác phòng, chống tham nhũng giai đoạn 2013-2020. (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN)Trường hợp bị khai trừ ra khỏi Đảng sẽ bị xem xét buộc thôi việc hoặc chấm dứt hợp đồng lao động; đưa, nhận hối lộ hoặc vi phạm đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự sẽ chuyển cơ quan chức năng để xem xét, xử lý theo quy định pháp luật...
Việc ban hành, thực thi nghiêm túc Quy định 205-QĐ/TW là hành động quyết liệt của Đảng trong nhiệm kỳ XII để chống lại vấn nạn tồn tại từ rất lâu, được chỉ ra trong nhiều văn bản của Đảng, đó là tệ thao túng quyền lực, chạy chức, chạy quyền.
Việc làm này càng có ý nghĩa đặc biệt trong công tác nhân sự tại đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng chuẩn bị diễn ra tại Thủ đô Hà Nội từ ngày 25/1-2/2.
Hoàn thiện thể chế, pháp luật phòng, chống tham nhũng
Trong nhiệm kỳ XII, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng được lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện quyết liệt, toàn diện, đi vào chiều sâu, với quyết tâm chính trị rất cao, không có vùng cấm, không có ngoại lệ và đạt nhiều kết quả rất quan trọng. Để phòng, chống tham nhũng, công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, pháp luật đã có bước tiến mới quan trọng; từng bước hoàn thiện cơ chế phòng ngừa chặt chẽ để “không thể tham nhũng.”
Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị, quy định để tăng cường công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và phòng, chống tham nhũng, chống suy thoái, “tự diễn biến,” “tự chuyển hóa;” xây dựng đội ngũ cán bộ chủ chốt các cấp; sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương; về kiểm tra, giám sát việc kê khai tài sản của cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý; về phân cấp quản lý cán bộ, giới thiệu, bổ nhiệm, luân chuyển cán bộ; về giám sát trong Đảng, xử lý, kỷ luật đảng viên vi phạm; về trách nhiệm và thẩm quyền của Ủy ban Kiểm tra Đảng trong công tác phòng, chống tham nhũng; về bảo vệ người phát hiện, tố giác, đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực...
Quốc hội, Chính phủ xây dựng, ban hành nhiều văn bản pháp luật để hoàn thiện thể chế về kinh tế-xã hội và phòng, chống tham nhũng, từng bước khắc phục những sơ hở, bất cập trong các quy định của pháp luật là nguyên nhân phát sinh tiêu cực, tham nhũng, “lợi ích nhóm.”
Thủ tướng Chính phủ ban hành Chương trình tổng thể về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016-2020, trong đó tập trung chỉ đạo thực hiện phòng, chống lãng phí trong quản lý và sử dụng ngân sách Nhà nước, đầu tư công, quản lý tài nguyên, vốn, tài sản của Nhà nước ở các doanh nghiệp...
Năm 2018, Quốc hội ban hành Luật Phòng, chống tham nhũng gồm 10 chương, 96 điều, thay thế cho Luật Phòng, chống tham nhũng số 55/2005/QH11 được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 01/2007/QH12 và Luật số 27/2012/QH13.
So với luật trước đây, Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 có rất nhiều quy định mới, từ những thay đổi về cách tiếp cận trong việc xác định khu vực tập trung phòng, chống tham nhũng cho đến thiết lập các biện pháp phòng ngừa, phát hiện và xử lý tham nhũng.
Tiếp đó, Chính phủ ban hành Nghị định số 59/2019/NĐ-CP ngày 1/7/2019 về quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng, chống tham nhũng.
Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng nêu rõ công việc trọng tâm là tiếp tục tập trung đẩy mạnh việc xây dựng, hoàn thiện thể chế về quản lý kinh tế-xã hội và phòng, chống tham nhũng, từng bước hình thành cơ chế phòng ngừa để không thể tham nhũng theo Nghị quyết Đại hội XII của Đảng; chỉ đạo rà soát, tổng hợp những kiến nghị sửa đổi, bổ sung về cơ chế, chính sách, pháp luật của các Đoàn kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán; tiếp tục nghiên cứu, đề xuất các chủ trương, định hướng lớn về phòng, chống tham nhũng trong các dự thảo Văn kiện Đại hội XIII của Đảng.
Cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng thời gian qua có sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt của Trung ương Đảng, trực tiếp là Bộ Chính trị và Tổng Bí thư đã có được những kết quả rất quan trọng, nhất là xử nghiêm minh những vụ tham nhũng lớn, củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân.
Việc nỗ lực hoàn thiện thể chế nói chung và thể chế về phòng, chống tham nhũng nói riêng, cùng với xây dựng chuẩn mực đạo đức trên các lĩnh vực là yếu tố cơ bản, nền tảng, có tác dụng ngăn chặn từ gốc hành vi tham nhũng./.
