Thương hiệu đào Nhật Tân (Hà Nội) giờ đây nổi tiếng không chỉ trong nước mà còn vượt ra khỏi lãnh thổ Việt Nam.
Những cành đào bích màu xác pháo hay đào phai phớt hồng mang mùa Xuân quên hương đến với bà con kiều bào Việt Nam sinh sống ở nhiều quốc gia trên thế giới vào mỗi dịp Tết Nguyên đán hằng năm - như một biểu hiện không thể thiếu của Tết cổ truyền dân tộc.
Nhật Tân là vùng đất có nghề trồng đào nổi tiếng lâu năm ở Thủ đô. Xưa kia, Nhật Tân có cả đồng và bãi, trong đó bãi là chủ yếu.
Từ những năm 1990-1995, diện tích đất đồng của Nhật Tân lúc đó chỉ khoảng 34ha. Sau năm 1998, người dân chuyển đổi ra ngoài bãi sông Hồng trồng đào và từ đó tới nay phát triển trên 50ha.
Ở Nhật Tân, người dân trồng đào truyền thống là chủ yếu nhưng bên cạnh việc trồng đào, người dân còn trồng cả cây quất, hoa tươi và rau xanh.
Phường Nhật Tân hiện nay có hơn 340ha đất canh tác; trong đó diện tích đất nông nghiệp là gần 100ha, phường mới chuyển đổi được hơn 50ha diện tích đất sang trồng đào và vẫn đang tiếp tục chuyển đổi vì cây đào đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn.
Đào Nhật Tân đa dạng, phong phú các chủng loại từ đào thế bonsai đến đào cây to phục vụ cơ quan, công sở, đào nhỏ cho gia đình, đào gốc, đào tự nhiên, đào vọt (đào uốn cong các kiểu, các dạng). Trong đó có 3 loại chính là đào thế, đào cổ và đào cành.
Đào thế có gốc là gốc cây đào bích nguyên thủy, nguyên gốc không lai tạo, vì vậy người trồng dễ dàng định ngày nở được bông hoa.
Trong đào thế thì có dòng thế bonsai, là những cây nhỏ để ở bàn uống nước hoặc đặt trong các gia đình có diện tích nhỏ.
Trái ngược với bonsai là dòng đào công sở, chủ yếu có hình tháp, gọi là đào tán thông. Những cây đào này thích hợp để ở những công ty lớn và những ngôi nhà có diện tích rộng.
Đào cổ có hai dòng, một là tạo từ cây nhỏ nguyên bản trồng lớn lên, hai là lai ghép, khai thác gốc đào từ trên rừng về rồi cấy ghép giống đào ở vườn vào, khi các mắt ghép lớn thành cành thì bắt đầu uốn, tạo dáng như mong muốn.
Trồng đào lai ghép nhanh đem lại lợi nhuận nhưng số vốn đầu tư mất nhiều hơn.
Cây đào cổ và đào thế phải chăm bón rất kỳ công, đòi hỏi người trồng phải cẩn thận, tỉ mỉ, bấm tỉa làm sao cho đẹp mắt.
Đào cành thì có dòng đào tán tròn, tán to. Nhà to dùng đào tán to, tán nhỏ thì thường để lên bàn thờ.
Một dòng khác là đào tự nhiên, với dòng này người trồng để cho cây lớn tự nhiên, uốn sửa rất ít. Tuy nhiên, đào cành đòi hỏi người trồng phải chăm bón và sửa hàng tháng.
Đặc biệt, đào cành bắt buộc phải ghép từ cây đào ta lên, qua hai năm mới thu được thành quả.
[Ngẩn ngơ “sét đánh” với giống đào quý hiếm giá hàng trăm triệu]
Bông hoa đào ở Nhật Tân phải có trên 16 cánh, đường kính bông hoa rộng trên 2cm, mật độ nụ hoa và lộc đảm bảo đúng quy định của thương hiệu.
Ông Nguyễn Trọng Mẫn, Phó Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp Dịch vụ Tổng hợp Nhật Tân, chia sẻ năm 2005, hợp tác xã kết hợp với các ban, ngành của quận Tây Hồ cũng như của phường tiến hành xây dựng thương hiệu hoa đào và năm 2007 đã được công nhận thương hiệu hoa đào Nhật Tân. Năm 2013 được người tiêu dùng bình chọn là sản phẩm tin cậy.
Thương hiệu đào Nhật Tân gắn với loại đào bích, hoa thường có màu hồng thắm màu xác pháo, bông to, dày cánh, nở rộ. Loại đào này được các nhà trồng nhiều nhất do dễ tiêu thụ.
Nếu gặp thời tiết gió bấc, mưa phùn, đào bích có thể có tới 24 cánh, nở căng tràn, khoe sắc hồng may mắn.
Dạng đào phai cũng khá phổ biến, bông cho cánh kép, nở rộ. Giống như bích đào, đào phai cũng có giống đào mắt đen, mắt nâu và có thời gian tuốt lá cho hoa nở khác nhau.
Đào trắng (bạch đào) có rải rác ở Nhật Tân nhưng do khách không có nhu cầu nhiều nên ít người trồng. Thường hoa đào trắng chỉ có trong các cây đào ghép với đào bích, đào phai.
Đặc biệt, có một loại đào quý nhất là đào thất thốn, đây là loại đào cổ, hiếm, có sức sống mãnh liệt.
Muốn trồng được đào thất thốn, người trồng đào phải chăm sóc cực kỳ cẩn thận. Đất trồng đào phải là đất thịt được đánh lên, phơi nỏ nắng, không để đất còn lại chút chất chua nào.
Tưới cây phải tưới bằng nước sạch, bởi vậy, cây đào trở nên thanh cao, tao nhã. Xxưa kia chỉ các bậc quyền quý, nhà giàu mới chơi loại đào này.
Để chăm dưỡng được một cây đào quý này, vào những ngày rét mướt, sương muối hay những hôm nắng bỏng héo lá, người trồng đào phải là một "bà đỡ" thật khéo thì đào mới trụ được.
Giống đào xù xì, rêu mốc này có sức hút kỳ lạ, mỗi thốn cành cây, tức là độ dài bằng đốt ngón tay, có thể trổ tới 7 bông hoa, nên gọi là thất thốn.
Thất thốn đỏ từ rễ đỏ lên tới búp, mầm nhọn và cứng cáp như lưỡi kiếm. Hoa đỏ vô cùng, tựa như hoa hồng nhung vậy, có thể nở từ gốc.
Đào thất thốn rất khó nở hoa đúng dịp Tết, may mắn lắm thì 2 năm/lần cây mới nở hoa đúng dịp, cây càng nở ít hoa càng quý hiếm và có ý nghĩa hưng thịnh, năm mới may mắn lớn.
Hoa đào Nhật Tân là biểu tượng văn hóa của Hà Nội và Việt Nam trong ngày Tết. Mỗi dịp Xuân về, sắc thắm của hoa đào lại nhuộm hồng từng góc phố, từng căn nhà khiến cho không khí Tết rộn ràng, ấm áp hơn. Thấy hoa đào, thấy Tết đã đến rồi./.