Mỗi ngày, hàng trăm xe vận tải tới bãi tập kết cát ở bên lòng hồ thủy điện Đa Nhim chở cát về thành phố Đà Lạt. (Ảnh: Chu Quốc Hùng/TTXVN)Trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng hiện nay, hàng chục doanh nghiệp, cá nhân đang thực hiện hoạt động nạo vét phòng, chống bồi lắng kết hợp thu hồi cát, sỏi làm vật liệu xây dựng trên các hồ thủy điện, thủy lợi trong địa bàn toàn tỉnh.
Điều đáng nói lượng cát, sỏi thu được từ các hoạt động này đặc biệt lớn, nhưng không hề có quy định nào về việc theo dõi, giám sát khối lượng khoáng sản khai thác được để thu thuế tài nguyên khoáng sản.
Sơ hở này khiến cho hoạt động núp bóng nạo vét lòng sông hồ để khai thác khoáng sản đang đem lại nguồn lợi lớn cho một số cá nhân, nhưng lại làm "chảy máu" nguồn khoáng sản của nhà nước.
5 giờ ngày 6/5, nhóm phóng viên có mặt tại cổng chào Tổ dân phố Lâm Tuyền 1, đường vào đập hồ thủy điện Đa Nhim ở thị trấn Đ’ran (huyện Đơn Dương). Lúc này, hàng chục xe ben chuyên chở vật liệu xây dựng đủ loại, chủ yếu từ 16-18m3 đã xếp hàng kéo dài từ cổng bảo vệ đập hồ thủy điện Đa Nhim ra tới Quốc lộ 27 với chiều dài vài trăm mét.
Các tài xế người tranh thủ chợp mắt, người bấm điện thoại trên cabin chờ tới giờ bảo vệ mở cửa để vào “ăn cát.”
Trong khi đó, dòng xe từ khắp nơi, nhiều nhất vẫn là của các doanh nghiệp vật liệu xây dựng từ thành phố Đà Lạt vẫn tiếp tục đổ về xếp thành hàng dài. Khoảng 5 giờ 30 phút, thanh barie chắn ngang lối ra vào đập được mở, hàng chục xe ben đồng loạt nổ máy, băng qua con đường đất dưới chân đập hồ thủy điện Đa Nhim để sang bên bãi tập kết cát ngay sát với mặt hồ, cách cổng ra vào chừng hơn 1km.
[Hà Giang: Bắt Phó Giám đốc công ty khai thác khoáng sản trái phép]
Mới 7 giờ, tại bãi tập kết rộng khoảng 2ha với hàng chục đống cát chất cao như núi bên hồ thủy điện Đa Nhim, xe cộ đã tấp nập ra vào như một đại công trường của dự án trọng điểm. Những chiếc máy múc hối hả làm việc hết công suất nhưng vẫn không kịp chuyển cát lên xe khiến hàng loạt xe ben vẫn phải chầu chực xếp hàng để vào nhận cát.
Các tàu hút cát núp bóng nạo vét bồi lắng lòng hồ hoạt động trên lòng hồ thủy điện Đa Nhim. (Ảnh: Chu Quốc Hùng/TTXVN)Dưới lòng hồ thủy điện Đa Nhim, việc hút cát cũng sôi động không kém. Mới sáng sớm mà đã có khoảng trên dưới 10 tàu hút cát xếp thành hàng dài trên mặt nước cách bờ khoảng 1km. Cát từ đáy hồ được các tàu di chuyển khắp nơi dưới lòng hồ Đa Nhim, hút đưa lên đầy khoang rồi di chuyển về khu vực bãi tập kết, bơm đẩy lên bãi chứa tạo thành những “núi” lớn hàng trăm mét khối.
Anh T.Q.B (sinh sống tại Tổ dân phố Lâm Tuyền 1 có căn nhà mở cửa ra con đường mà xe cát hàng ngày đi qua) cho biết từ nhiều năm qua, anh đã thấy xe ben xếp hàng từ rạng sáng để vào chở cát ra ngoài tiêu thụ, mỗi ngày lên tới cả trăm lượt xe. Có ngày nhiều xe quá, còn phải xếp hàng từ cổng bảo vệ đập thủy điện qua con đường bê tông của phố rồi tràn thành dãy trên Quốc lộ 27, kéo dài gần 1km.
Lượng xe cộ ra vào quá nhiều, chở cát nặng tới mức khiến con đường dẫn vào cổng chính đập thủy điện này trước đây vốn được trải nhựa nhanh chóng bị cày tung, nát bươm, buộc đơn vị liên quan phải sửa lại con đường mới bằng chất liệu bê tông.
Hằng ngày, lượng xe ben chở vật liệu xây dựng từ hướng hồ thủy điện Đa Nhim lên thành phố Đà Lạt tấp nập, quá tải tới mức mặt Quốc lộ 27 và Quốc lộ 20, chiều từ thị trấn Đ’ran lên thành phố Đà Lạt hư hỏng nham nhở khiến đơn vị quản lý cầu đường phải liên tục trám vá mặc dù được đầu tư nâng cấp chưa lâu.
Đáng chú ý, hoạt động khai thác cát tại khu vực này diễn ra với công xuất cực lớn như vậy, song không có một đơn vị của cơ quan nhà nước nào đứng ra quản lý giám sát; không có các thiết bị quy định bắt buộc phải lắp đặt đối với các mỏ khai thác khoáng sản như trạm cân, camera… theo dõi để giám sát sản lượng khai thác và thu thuế tài nguyên về cho ngân sách nhà nước.
Phóng viên TTXVN làm việc với các cơ quan chức năng chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về hoạt động khai thác khoáng sản này như Sở Công Thương, Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lâm Đồng thì được biết vào tháng 12/2016, Sở Tài nguyên và Môi trường đã có tờ trình và Ủy ban Nhân dân tỉnh Lâm Đồng đã ra văn bản số 7796/UBND-ĐC, đồng ý cho Công ty Cổ phần đầu tư PITC Lâm Đồng tự bỏ vốn thực hiện nạo vét, kết hợp thu hồi cát, sạn, sỏi xây dựng trên lòng hồ thủy điện Đa Nhim. Văn bản này cho phép diện tích nạo vét là 9,5ha với tổng khối lượng nạo vét 122.922m3 trong 5 năm, trong đó cát xây dựng là 89.635m3…
Sau khi hoạt động đủ 5 năm, đến cuối tháng 3/2022, Sở Công Thương lại có tờ trình và ngày 8/4/2022 UBND tỉnh Lâm Đồng đã cấp Giấy phép số 30/GP-UBND cho phép Công ty Cổ phần đầu tư PITC Lâm Đồng tiếp tục được nạo vét cục bộ phòng, chống bồi lắng kết hợp thu hồi cát, sạn sỏi làm vật liệu xây dựng và bùn đất tại lòng hồ thủy điện Đa Nhim…
Theo giấy phép này, diện tích nạo vét tăng lên 24ha. Tổng khối lượng nạo vét theo giấy phép là 312.841 m3 nguyên khối, trong đó khối lượng cát xây dựng là 256.999 m3, còn lại là bùn đất và sạn, sỏi xây dựng.
Như vậy với 2 lần cấp phép trên, tính trung bình, mỗi ngày trong giai đoạn từ năm 2017-2021, doanh nghiệp trên được phép nạo vét, khai thác gần 50m3 cát; từ năm 2022-2026, mỗi ngày được nạo vét, khai thác gần 143m3 cát xây dựng.
Bãi tập kết cát từ hoạt động nạo vét lòng hồ thủy điện Đa Nhim (thị trấn Đ'ran, huyện Đơn Dương, tỉnh Lâm Đồng). (Ảnh: Chu Quốc Hùng/TTXVN)Tuy nhiên, trên thực tế, khối lượng cát từ khu vực này xuất ra thị trường xây dựng của thành phố Đà Lạt và các huyện lân cận lớn hơn rất nhiều nếu căn cứ vào lượng phương tiện chuyên chở hàng ngày ra khỏi địa bàn. Vậy nhưng không có một hoạt động nào từ cơ quan quản lý nhà nước giám sát khối lượng khoáng sản đã khai thác và bán ra thị trường cả.
Đại diện Phòng Quản lý khoáng sản và Tài nguyên nước (Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lâm Đồng) khẳng định tới ngày 9/5/2022, Công ty Cổ phần đầu tư PITC Lâm Đồng vẫn chưa hoàn thành các thủ tục theo quy định như lập hồ sơ đánh giá tác động môi trường, đăng ký khối lượng nạo vét theo giấy phép để kê khai nộp thuế.
Như vậy, kể từ đầu năm 2022 đến nay, doanh nghiệp này chưa đủ điều kiện để thực hiện các hoạt động nạo vét lòng hồ cũng như bán các loại khoáng sản như cát, sỏi xây dựng… thu được ra thị trường. Đại diện của Phòng này cho biết theo quy định, doanh nghiệp này nộp thuế khai thác khoáng sản dựa trên bản tự kê khai thực tế của đơn vị, chứ không có cơ quan nhà nước nào quản lý hoạt động này…
Hoạt động nạo vét lòng hồ thủy điện Đa Nhim của Công ty Cổ phần đầu tư PITC Lâm Đồng chỉ là một trong hàng chục điểm hiện đang thực hiện nạo vét bồi lắng, kết hợp thu hồi cát, sỏi xây dựng tại các hồ thủy điện như Đa Nhim, Đại Ninh, Đồng Nai, Đồng Nai 3… hay các hồ thủy lợi Próh, Đinh Trang Thượng, sông Đạ Dâng… trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng.
Điều đáng chú ý, toàn bộ các địa điểm thực hiện nạo vét kết hợp thu hồi khoáng sản này lại không được coi là mỏ khoáng sản. Bởi vậy, các tổ chức, cá nhân tham gia thực hiện khai thác khoáng sản núp bóng nạo vét lòng hồ, lòng sông này không cần phải thực hiện các biện pháp quản lý, giám sát như lắp đặt trạm cân, lắp đặt camera… như theo quy định đối với mỏ khai thác khoáng sản, để kiểm đếm khối lượng khoáng sản khai thác và vận chuyển đi nơi khác tiêu thụ.
Trên thực tế từ nhiều năm nay, các địa điểm hoạt động trên danh nghĩa nạo vét cục bộ phòng, chống bồi lắng kết hợp thu hồi cát, sạn sỏi làm vật liệu xây dựng trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng đã khai thác được khối lượng khoáng sản đặc biệt lớn bán ra thị trường.
Tuy nhiên, việc thống kê khối lượng khoáng sản lại do các tổ chức, cá nhân được cấp phép tự kê khai khối lượng đã khai thác để nộp thuế. Sơ hở này đang tiếp tay cho một số tổ chức, cá nhân làm giàu cho mình từ việc lợi dụng kẽ hở trong công tác quản lý nhà nước để khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng./.
