“Cung cấp vắcxin với giá cả phải chăng cho tất cả mọi người sẽ cần tới sự hợp tác toàn cầu chưa từng có tiền lệ. Các chính phủ cần dỡ bỏ những quy định không phù hợp và đặt ưu tiên chăm sóc sức khỏe cho tất cả mọi người lên trên việc bảo hộ độc quyền sáng chế và lợi nhuận của các tập đoàn dược. Các Chính phủ phải đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau,” ông Jose Maria Vera, Quyền Giám đốc Điều hành của tổ chức Oxfam Quốc tế kiến nghị.
Chi phí chưa bằng 4 tháng lợi nhuận top 10 hãng dược
Kỳ họp trực tuyến Đại Hội đồng Y tế Thế giới sẽ diễn ra vào thứ Hai, ngày 18/5, với sự tham dự của đại diện Bộ Y tế từ 194 nước. Trước thềm kỳ họp, Tổ chức Oxfam hối thúc các Chính phủ và hãng dược đảm bảo vắcxin, bộ xét nghiệm và điều trị sẽ không được bảo hộ độc quyền sáng chế và được cung cấp công bằng đến tất cả các quốc gia và người dân.
Cụ thể, tổ chức Oxfam cho biết chi phí vắc xin cho một nửa dân số-3,7 tỷ người nghèo nhất thế giới để ngừa COVID-19 có thể ít hơn lợi nhuận của 10 hãng dược lớn nhất trong vòng 4 tháng.
[Số ca tử vong do mắc COVID-19 trên toàn cầu vượt quá 300.000 người]
Theo Oxfam, Quỹ Gates ước tính chi phí mua sắm và chuyển giao vắc xin an toàn và hiệu quả cho những người nghèo nhất thế giới vào khoảng 25 tỷ USD đồng thời báo cáo tài chính của mười hãng dược lớn nhất thế giới công bố lợi nhuận là 89 tỷ USD năm 2019 (trung bình gần 30 tỷ USD trong bốn tháng).
Do đó, Oxfam đưa ra cảnh báo các nước giàu và các hãng dược lớn vì lợi ích riêng của mình có thể khiến nhóm người dân yếu thế trên toàn cầu không thể hoặc chậm được tiếp cận vắcxin COVID-19, đặc biệt là ở các nước đang phát triển.
Trước đó, dự thảo Nghị quyết của Liên minh Châu Âu gửi Kỳ họp Đại Hội đồng Y tế Thế giới cũng nêu đề xuất kêu gọi đồng sáng chế mang tính tự nguyện cho vắcxin ngừa COVID-19, bộ xét nghiệm và thuốc điều trị.
Và, nếu đề xuất này trở thành bắt buộc và được áp dụng toàn cầu thì tất cả các nước sẽ có thể sản xuất hoặc nhập khẩu vắcxin, bộ xét nghiệm và thuốc điều trị với chi phí thấp.
Giá thành sản xuất thuốc khoảng 9 USD
Tuy nhiên, theo Oxfam các tài liệu rò rỉ cho thấy đang có những nỗ lực nhằm loại bỏ các đề xuất về đồng sáng chế và nhấn mạnh việc tôn trọng độc quyền sáng chế của các công ty dược. Điều này nhằm giúp các công ty dược có thể độc quyền sản xuất và định giá bất kỳ loại vắcxin, phương pháp điều trị và bộ xét nghiệm, mặc dù có thể tiền thuế do người dân đóng góp đang được sử dụng để hỗ trợ các hoạt động nghiên cứu và phát triển của các công ty dược.
[Nhiều nước yêu cầu miễn phí vắcxin chống COVID-19 cho mọi người]
Ông Vera cho rằng chi phí cung cấp vắc-xin cho 3,7 tỷ người còn thấp hơn lợi nhuận trong bốn tháng của 10 hãng dược lớn nhất. Không đảm bảo được quyền tiếp cận vắcxin miễn phí cho mọi người là một điều đáng xấu hổ.
“Vắcxin, bộ xét nghiệm và thuốc điều trị nên được cung cấp theo nhu cầu, chứ không phải qua đấu giá. Chúng ta cần vắcxin, bộ xét nghiệm và thuốc điều trị an toàn và không bảo hộ độc quyền được sản xuất đồng loạt trên toàn cầu, kèm theo một kế hoạch phân bổ công bằng và minh bạch,” ông Jose Maria Vera nhấn mạnh.
Người đứng đầu Oxfam nêu ra nguy cơ cao các nước giàu có và hùng mạnh sẽ trúng thầu việc sản xuất vắcxin và thuốc điều trị, theo đó các nước nghèo sẽ phải đợi, như họ đã làm trong cuộc cạnh tranh các thiết bị y tế thiết yếu khác như đồ bảo hộ và máy thở ôxy thời gian vừa qua.
Cụ thể, trong tháng Ba, hãng dược Gilead đã chuyển hướng mở rộng độc quyền đối với một loại thuốc điều trị COVID tiềm năng và họ chỉ từ bỏ sau khi vấp phải sự phản đối của công chúng. Hiện, Gilead đã viện trợ phần lớn nguồn cung cấp thuốc remdesivir cho Chính phủ Mỹ.
Tuy nhiên, Oxfam khuyến cáo các báo cáo tin tức cho rằng công ty này có thể kiếm lợi đáng kể từ việc sản xuất thuốc tiếp theo. Các nhà phân tích Phố Wall cho rằng Gilead tính chi phí điều trị với giá cao hơn 4.000 USD cho mỗi bệnh nhân, mặc dù giá thành sản xuất thuốc chỉ vào khoảng 9 USD cho mỗi người.
Chia sẻ toàn bộ mọi tri thức về COVID-19
Theo Oxfam, rất nhiều nước nghèo không thể tiếp cận được các vắcxin và thuốc điều trị, do các quy định về bằng sáng chế cho phép các hãng dược độc quyền và có quyền định giá cao hơn khả năng chi trả của người bệnh.
“Trên thực tế, bệnh viêm phổi là sát thủ nguy hiểm nhất đối với trẻ em dưới 5 tuổi khi nó cướp đi 2.000 mạng sống mỗi ngày. Tuy nhiên hơn một thập kỷ qua, hàng triệu trẻ em không được tiêm vắc-xin do hãng dược Pfizer và GlaxoSmithKline định giá quá cao. Sau nhiều năm đấu tranh của tổ chức Thầy thuốc Không Biên giới, cả hai hãng đã giảm giá bán vào năm 2016. Tuy nhiên, giá bán chỉ giảm cho những nước nghèo nhất, do đó hàng triệu trẻ em trên thế giới vẫn không thể tiếp cận được vắcxin,” đại diện Oxfam đưa ra dẫn chứng.
Oxfam đề xuất đến Đại Hội đồng Y tế Thế giới một kế hoạch toàn cầu gồm bốn điểm chính, trong đó kêu gọi việc bắt buộc chia sẻ toàn bộ mọi tri thức, dữ liệu và sở hữu trí tuệ về COVID-19 và cam kết các khoản đầu tư công cho hoạt động nghiên cứu thuốc điều trị hoặc vắcxin Covid sẽ bao gồm điều kiện không cấp bằng sáng chế độc quyền và tất cả mọi người đều có thể tiếp cận.
Bên cạnh đó, các nước giàu cần có sự cam kết tài trợ nhằm tăng cường khả năng sản xuất và phân phối vắcxin bổ sung trên phạm vi toàn cầu. Kế hoạch phân phối công bằng trên toàn cầu phải có sự thống nhất nhằm đảm bảo vắcxin với mức giá thấp có lợi cho các nước nghèo và được phân phối dựa trên nhu cầu mà không phụ thuộc vào khả năng chi trả.
“Vắcxin, thuốc điều trị và bộ xét nghiệm cần được sản xuất và chuyển giao tới chính phủ tất cả các nước, lý tưởng với giá không quá 2 USD/một liều vắcxin đồng thời tại các điểm điều trị, tất cả mọi người có nhu cầu đều có thể tiếp cận miễn phí,” ông Vera đề nghị.
Để làm được những điều này, Oxfam cho rằng Chính phủ các nước cần có sự cam kết cải tổ hệ thống nghiên cứu và phát triển thuốc điều trị mới. Bởi, hệ thống hiện nay đặt lợi nhuận của các hãng dược phẩm lên trên sức khỏe người dân.
Ông Vera nhấn mạnh: “Rất nhiều loại thuốc lợi nhuận thấp không bao giờ được sản xuất, trong khi nhiều loại thuốc điều trị khác có giá vượt quá khả năng chi trả của những nước nghèo.”./.
