Toàn cảnh phiên khai mạc Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XIII. (Ảnh: Nhan Sáng/TTXVN)Tại kỳ họp thứ 8 (tháng 11/2014), Quốc hội khóa XIII đã thảo luận, cho ý kiến về dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Đây là dự luật quan trọng, cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013, thu hút sự quan tâm đặc biệt của các đại biểu Quốc hội.
Tại Kỳ họp thứ 9 này, Quốc hội tiếp tục thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo luật.
Thể hiện rõ hơn tổ chức chính quyền địa phương ở từng loại đơn vị hành chính
Qua thảo luận, ý kiến của đại biểu Quốc hội cơ bản thống nhất với nhiều nội dung trong Tờ trình và dự thảo Luật, nhưng về phạm vi điều chỉnh, bố cục, mô hình tổ chức và việc phân định nhiệm vụ, quyền hạn của các cấp chính quyền địa phương vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau.
Về phạm vi điều chỉnh, nhiều ý kiến đề nghị quy định rõ hơn trong Luật về đơn vị hành chính-kinh tế đặc biệt vì theo quy định của Hiến pháp, đơn vị hành chính-kinh tế đặc biệt cũng là một loại đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; làm rõ hơn nữa về chính quyền địa phương ở những đơn vị hành chính hải đảo để phù hợp với Hiến pháp là tổ chức chính quyền địa phương phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo.
Tiếp thu các ý kiến này, Ủy ban Pháp luật của Quốc hội là cơ quan thẩm tra đề nghị bổ sung vào dự thảo Luật quy định về đơn vị hành chính-kinh tế đặc biệt (tại Mục 2 Chương XI). Trong đó xác định tính chất của đơn vị hành chính-kinh tế đặc biệt, trình tự, thủ tục thành lập, giải thể đơn vị hành chính-kinh tế đặc biệt và quy định có tính nguyên tắc về tổ chức chính quyền địa phương tại các đơn vị này.
Những nội dung cụ thể về cơ chế quản lý, chính sách ưu đãi, đặc thù áp dụng đối với từng đơn vị hành chính-kinh tế đặc biệt sẽ do Quốc hội quyết định khi thành lập các đơn vị đó. Đồng thời đề nghị bổ sung và làm rõ hơn quy định về tổ chức chính quyền địa phương ở hải đảo tại Mục 1 Chương XI của dự thảo Luật.
Bố cục của dự thảo Luật cũng được chỉnh sửa lại để thể hiện rõ hơn tổ chức chính quyền địa phương ở từng loại đơn vị hành chính và mối quan hệ gắn bó hữu cơ giữa Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, thể hiện rõ vai trò của Chủ tịch Ủy ban nhân dân với tư cách là người đứng đầu Ủy ban nhân dân, có những nhiệm vụ, quyền hạn độc lập trong việc thực thi các nhiệm vụ về hành chính của chính quyền địa phương.
Phân định thẩm quyền giữa trung ương với địa phương và giữa các cấp chính quyền địa phương
Nội dung về phân định thẩm quyền giữa trung ương với địa phương và giữa các cấp chính quyền địa phương là vấn đề rất khó và phức tạp, liên quan đến quy định của nhiều văn bản pháp luật trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Tại phiên họp thứ 37 của Ủy ban thường vụ Quốc hội chuẩn bị nội dung cho kỳ họp thứ 9, Ủy ban Pháp luật đề nghị tiếp thu, chỉnh lý nội dung này như sau: Luật Tổ chức chính quyền địa phương chỉ quy định một cách chung nhất phạm vi những vấn đề, những loại việc mà chính quyền địa phương có thể đảm nhiệm được tương ứng với khả năng đáp ứng của bộ máy chính quyền, tính chất của dân cư, địa bàn quản lý.
Nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan nhà nước từ trung ương đến địa phương trong việc thực hiện quản lý nhà nước đối với từng lĩnh vực cụ thể cũng như cách thức thực hiện cần được xác định trong các đạo luật chuyên ngành.
Luật Tổ chức chính quyền địa phương quy định rõ các nguyên tắc phân định thẩm quyền giữa trung ương, địa phương và giữa các cấp chính quyền địa phương cũng như trách nhiệm cụ thể của các cấp chính quyền trong việc thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khi được phân cấp, ủy quyền nhằm làm cơ sở để các luật chuyên ngành có thể cụ thể hóa nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương ở từng loại đơn vị hành chính.
Làm rõ mô hình tổ chức chính quyền địa phương
Mô hình tổ chức chính quyền địa phương là vấn đề được nhiều đại biểu Quốc hội tập trung thảo luận, cho ý kiến. Trên cơ sở tiếp tiếp thu ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, Ủy ban Pháp luật đề nghị tiếp thu, chỉnh lý quy định về mô hình tổ chức chính quyền địa phương tại các đơn vị hành chính.
Cụ thể, về tổ chức chính quyền địa phương tại địa bàn đô thị, nông thôn, tiếp tục báo cáo Quốc hội hai phương án.
Phương án 1 quy định tất cả các đơn vị hành chính quy định tại khoản 1 Điều 110 của Hiến pháp năm 2013 đều tổ chức cấp chính quyền địa phương (gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân) nhưng làm rõ trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương những điểm khác biệt về cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương ở nông thôn, đô thị và hải đảo.
Phương án 2 quy định ở các đơn vị hành chính như tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, xã, thị trấn tổ chức cấp chính quyền địa phương (gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân). Riêng ở phường, do đặc điểm đô thị, không tổ chức cấp chính quyền địa phương, chỉ tổ chức Ủy ban nhân dân để thực hiện nhiệm vụ của chính quyền địa phương tại phường.
Với Phương án không tổ chức Hội đồng nhân dân phường thì cách thức thành lập Ủy ban nhân dân phường có thể thực hiện theo một trong hai phương án.
Phương án thứ nhất: Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường do cử tri của phường bầu trực tiếp và Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp trên trực tiếp phê chuẩn; Phó Chủ tịch, Ủy viên Ủy ban nhân dân phường do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp trên trực tiếp bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức theo đề nghị của Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường.
Phương án thứ hai: Chủ tịch, Phó Chủ tịch, Ủy viên Ủy ban nhân dân phường do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp trên trực tiếp (quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương) bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức.
Ngoài ra mô hình tổ chức còn có tổ chức chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính hải đảo và tổ chức chính quyền địa phương ở đơn vị hành chính-kinh tế đặc biệt.
Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương được xây dựng để tổ chức hợp lý chính quyền địa phương phù hợp với Hiến pháp năm 2013; bảo đảm chính quyền địa phương các cấp hoạt động có hiệu lực, hiệu quả, hệ thống hành chính nhà nước thống nhất, thông suốt từ Trung ương đến cơ sở; tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, phát huy vai trò làm chủ của nhân dân trong việc xây dựng và giám sát hoạt động của chính quyền địa phương.
Theo Chương trình, chiều 1/6, nội dung thảo luận tại Hội trường về dự thảo Luật chính quyền địa phương sẽ được phát thanh và truyền hình trực tiếp để cử tri cả nước theo dõi./.
