Chiều ngày 26/5, Quốc hội đã nghe Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội trình bày tờ trình dự án Luật bảo hiểm xã hội (sửa đổi), trong đó vấn đề chế tài xử phạt với nợ bảo hiểm, kéo dài thời gian nghỉ hưu cho người lao động được... đang được nhiều người quan tâm.
Để hiểu rõ hơn vấn đề này, bên lề Quốc hội, bà Trương Thị Mai, Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội đã có cuộc trao đổi với báo chí xung quanh những vấn đề này.
- Thưa bà, trong thời gian qua, nhiều doanh nghiệp đã không đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động. Vậy trong Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi lần này có chế tài nào để loại bỏ vấn đề này không?
Bà Trương Thị Mai: Trong quá trình phát triển kinh tế và cả suy thoái kinh tế, chúng ta sẽ xem xét từng trường hợp cụ thể, có trường hợp cố ý, có trường hợp do khách quan của doanh nghiệp… Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi tăng cường thêm xử lý trách nhiệm với các doanh nghiệp đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động như đồng bộ với việc này thì Luật Hình sự sửa đổi sẽ quy định tội chiếm dụng tiền đóng bảo hiểm xã hội của người lao động và trốn đóng bảo hiểm xã hội.
Hiện chế tài đã có nhưng mới là xử phạt vi phạm hành chính với số tiền phạt tăng thêm nhưng nợ đọng vẫn là vấn đề nhức nhối và ảnh hưởng tới người lao động về dài hạn nên theo tôi Bộ Luật Hình sự sắp tới trình Quốc hội cần bổ xung thêm một số tội tăng tinh thần trách nhiệm của doanh nghiệp. Còn với trường hợp do khách quan, do kinh doanh gặp khó khăn thực sự nên quy định xử lý đúng mức để tạo điều kiện một mặt doanh nghiệp làm ăn bình thường, người lao động bảo đảm chính sách an sinh xã hội.
- Vậy theo bà bảo hiểm xã hội cần phải có thanh tra chuyên ngành hay không?
Bà Trương Thị Mai: Nếu Quốc hội quan tâm bổ sung cho bảo hiểm xã hội chức năng thanh tra sẽ đảm bảo hơn cho người lao động vì trực tiếp thanh tra của ngành bảo hiểm xã hội sẽ thường xuyên và thực thi tốt hơn. Giao cho ngành lao động thì sẽ khó khăn.
- Có ý kiến cho rằng Quỹ bảo hiểm xã hội có nguy cơ bị vỡ, nhận định của bà về vấn đề này như thế nào?
Bà Trương Thị Mai: Báo cáo của tôi trước Quốc hội về tỷ lệ thu chi, hiện đang tăng chi nhưng lại giảm thu và có nguy cơ vỡ quỹ nhưng nếu chúng ta điều chỉnh chính sách thì nguy cơ này sẽ không còn.
Điều chỉnh chính sách hiện này là mức đóng ngưỡng của tiền lương hưu cho hợp lý hơn và tăng tuổi nghỉ hưu căn cứ trên Điều 187 của Bộ luật Lao động và như vậy tăng thời gian làm việc và giảm thời gian hưởng thì thời gian có thể vỡ quỹ sẽ dài hơn.
Bên cạnh đó còn có một số chính sách khác như giảm trợ cấp một lần, người tham gia bảo hiểm xã hội nhiều hơn và tăng đối tượng dưới 3 tháng phải có hợp đồng lao động thì sẽ tăng quỹ lên hoặc bổ sung đối tượng là học viên quân đội, công an, cơ yếu; bổ sung đối tượng lao động nước ngoài tại Việt Nam, bổ sung lượng cán bộ không chuyên trách tại xã phường và đối tượng này sẽ tham gia vào bảo hiểm tự nguyện, có hỗ trợ nhà nước để tăng đối tượng đóng bảo hiểm, tăng thời gian làm việc.
- Vậy có giải pháp nào để quyền lợi của người lao động được giám sát tốt hơn không thưa bà?
Bà Trương Thị Mai: Chính sách với bảo hiểm hưu trí là đóng dài hạn cho cả cuộc đời của người lao động, chính tiền lương hưu là giải quyết khi về già và chính sách an sinh này là trụ cột số một trong các chính sách bảo hiểm.
Và nỗ lực lần này là giao sổ bảo hiểm lại cho người lao động để người lao động tự quản và để vấn đề này được giám sát tốt hơn. Từ trước đến nay, các cơ quan Nhà nước và doanh nghiệp không đưa sổ nên họ không biết là đóng được bao nhiêu năm và đóng bao nhiêu tiền.
Cũng theo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi lần này, trong khu vực phi chính thức, Nhà nước sẽ hỗ trợ cho những người thu nhập thấp một phần nào đó để họ tham gia vào chính sách bảo hiểm hưu trí. Từ trước đến nay họ tự tham gia bảo hiểm xã hội nên tỷ lệ đóng và người tham gia thấp. Đến nay mới chỉ có khoảng 150.000 người tham gia, giờ nếu Nhà nước hỗ trợ 1, người tham gia bảo hiểm đóng 1 thì đối tượng đóng bảo hiểm sẽ tăng lên.
- Trong Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi lần này, vấn đề tăng tuổi nghỉ hưu cho cả lao động nam và nữ cũng được nhiều người quan tâm, ý kiến của bà về vấn đề này như thế nào?
Bà Trương Thị Mai: Hiện nay chúng tôi đã trình rồi, Bộ Luật Lao động, Điều 187 cho phép tăng tuổi nghỉ hưu đối với nhóm quản lý, nhóm chuyên môn, kỹ thuật, giáo viên, thẩm phán, kiểm sát.... Ngoài ra, Bộ luật Lao động cũng cho phép những người lao động năng nhọc độc hại nguy hiểm ở những địa bàn quá khó khăn thì có thể được giảm tuổi nghỉ hưu. Việc tăng hoặc giảm tuổi nghỉ hưu sẽ được điều chỉnh trong vòng 5 tuổi.
Tôi ủng hộ phương án tăng tuổi nghỉ hưu nhưng phải có lộ trình hợp lý, phù hợp với tình tình kinh tế xã hội. Mỗi năm có khoảng 400.000 người hưởng lương hưu và khoảng 1 triệu lao động trẻ. Do vậy nước ta vẫn đang trong thời kỳ cơ cấu lực lượng lao động cao hơn tỷ lệ phụ thuộc, đến khi nào hai tỷ lệ này bằng nhau thì dứt khoát phải tăng tuổi nghỉ hưu lên.
- Cũng có ý kiến thắc mắc về cách tính lương hưu mới, bà có thể giải thích rõ hơn về vấn đề này?
Bà Trương Thị Mai: Hiện nay việc đóng bảo hiểm và hưởng lương hưu đang cao hơn so với cả quá trình đóng bảo hiểm của người lao động, chúng ta đang lấy bình quân của một số năm cuối để tính nên lương hưu rất cao. Sau này sẽ tính lương bình quân cho cả quá trình đóng, như vậy sẽ hợp lý hơn.
Tôi cũng nhấn mạnh để người lao động yên tâm, người đóng bảo hiểm đầu tiên vào ngày 1/1/2018 mới bắt đầu tính chính sách này và 20 năm sau, người đó sẽ hưởng lương hưu bình quân cả cuộc đời đóng bảo hiểm. Nếu tính sớm quá sẽ thiệt thòi cho người lao động vì quá trình tính lương của ta thời gian qua có nhiều thăng trầm, mức lương hưu cách đây hơn chục năm rất thấp, sẽ khó khăn cho người lao động./.
- Xin cảm ơn bà!
