Đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình Bùi Văn Xuyền phát biểu ý kiến. (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN)Chiều 7/11, Quốc hội thảo luận về tình hình giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân năm 2017. Các báo cáo của Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho thấy tình hình khiếu nại, tố cáo có giảm, tuy nhiên còn diễn biến phức tạp và gay gắt, trong khi các giải pháp cho công tác này còn chung chung, kéo dài qua nhiều năm.
Khiếu nại, tố cáo giảm
Báo cáo trước Quốc hội về kết quả công tác tiếp công dân giải quyết khiếu nại, tố cáo năm 2017, thừa ủy quyền Thủ tướng Chính phủ, Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho biết năm 2017, tình hình khiếu nại, tố cáo của công dân có giảm so với năm 2016, thể hiện trên các tiêu chí: số lượt công dân đến các cơ quan hành chính Nhà nước để khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh giảm 8,5%; tổng số đơn khiếu nại, tố cáo giảm 8,9%; tổng số vụ việc khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan hành chính Nhà nước giảm 14,8%, tuy nhiên số đoàn đông người tăng 10,2% so với năm 2016.
Về khiếu nại, so với năm 2016 giảm 8,67% số đơn và giảm 16,3% số vụ việc. Trong tổng số đơn tố cáo, nội dung tố cáo trong lĩnh vực hành chính chiếm 62,3%, chủ yếu là tố cáo cán bộ, công chức vi phạm pháp luật trong quản lý, sử dụng đất đai, tài chính, ngân sách, đầu tư xây dựng cơ bản, thực hiện chính sách xã hội.
Tố cáo trong lĩnh vực tư pháp chiếm 4,8%, chủ yếu là tố cáo cán bộ các cơ quan tiến hành tố tụng thiếu khách quan trong giải quyết các vụ án. Tố cáo cán bộ, công chức có hành vi tham nhũng chiếm 5,1%...
Theo Tổng Thanh tra Chính phủ, tình hình khiếu nại, tố cáo của công dân từ cuối năm 2016 đến nay nhìn chung có giảm, tuy nhiên vẫn còn diễn biến phức tạp và gay gắt. Các vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, đông người chủ yếu thuộc lĩnh vực đất đai, trong đó có những vụ việc đã được nhiều cơ quan giải quyết nhưng công dân không đồng ý, tiếp tục khiếu nại với thái độ bức xúc.
Đáng chú ý là một số thế lực đã lợi dụng tình hình khiếu nại, tố cáo để lôi kéo, kích động công dân tụ tập đông người hoặc có hành vi quá khích làm ảnh hưởng đến an ninh, trật tự và tác động tiêu cực vào tâm lý của cán bộ, nhân dân.
Giải pháp chưa cụ thể
Báo cáo thẩm tra về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo năm 2017 do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định trình bày nêu rõ những cố gắng, nỗ lực của Chính phủ, của các bộ, ngành, địa phương trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, qua đó đã đạt được một số kết quả tích cực. Công tác xây dựng thể chế, tuyên truyền pháp luật, phối hợp liên ngành cũng có nhiều chuyển biến, góp phần giải quyết dứt điểm nhiều vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài.
Ủy ban Pháp luật đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương cần phân tích, đánh giá kỹ hơn nguyên nhân dẫn đến số đoàn khiếu nại, tố cáo giảm nhiều nhưng số đoàn đông người tăng 10,2% so với năm 2016, từ đó mới có thể đưa ra được các giải pháp khắc phục có hiệu quả và có tính khả thi hơn.
Ủy ban Pháp luật nhận thấy nguyên nhân chủ yếu của tình hình khiếu nại, tố cáo vẫn là những bất cập của công tác quản lý Nhà nước. Một số chính sách, pháp luật chưa phù hợp với thực tiễn, thiếu tính ổn định; chưa bảo đảm hài hòa lợi ích của người dân, Nhà nước, doanh nghiệp trong thực hiện chính sách, pháp luật về đất đai, môi trường, khoáng sản, bảo vệ và phát triển rừng, đầu tư các dự án trong lĩnh vực giao thông theo hình thức BOT, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước...
Lãnh đạo và cán bộ có thẩm quyền ở một số cơ quan còn né tránh, chưa làm hết trách nhiệm trong công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo, nhất là từ cơ sở. Việc xử lý vi phạm trong lĩnh vực khiếu nại, tố cáo chưa nghiêm, chưa kịp thời.
Đánh giá về các giải pháp của Chính phủ trong công tác này, Ủy ban Pháp luật nhận thấy một số nhiệm vụ, giải pháp trong Báo cáo của Chính phủ còn khá chung chung, trong đó có những nhiệm vụ, giải pháp đã đề ra từ nhiều năm trước nhưng chưa có đánh giá về hiệu quả và tính khả thi.
Để nâng cao hiệu quả của công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, Ủy ban Pháp luật đề nghị Chính phủ cần tổng kết, đánh giá một cách đầy đủ, toàn diện về việc thực hiện các giải pháp, kiến nghị đã nêu trong báo cáo hàng năm trình Quốc hội.
Trên cơ sở các giải pháp mà Chính phủ đã đề xuất, Ủy ban Pháp luật đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương xác định rõ nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, then chốt, cần tập trung thực hiện trong từng giai đoạn, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh và yêu cầu của công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của bộ, ngành, địa phương mình, tránh dàn trải.
Đồng thời, Chính phủ tiếp tục hoàn thiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; phối hợp với các cơ quan của Quốc hội hoàn chỉnh dự thảo Luật Tố cáo (sửa đổi) trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 5. Bên cạnh đó là hoàn thiện và đưa vào khai thác, sử dụng có hiệu quả hệ thống Cơ sở dữ liệu quốc gia về công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo.
Rà soát, đánh giá việc thực hiện Luật Đất đai để giải quyết khiếu nại, tố cáo kéo dài
Báo cáo giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân do Trưởng ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải trình bày cho biết, qua giám sát tại các địa phương về việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhận định nổi lên một số vấn đề, nhóm vấn đề hạn chế và nguyên nhân như công tác tiếp công dân và công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo còn chưa được gắn kết với nhau. Trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan hành chính các cấp trong việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo một số nơi còn chưa cao. Người đứng đầu chưa thực hiện đầy đủ lịch tiếp công dân định kỳ theo quy định. Năng lực một số cán bộ, công chức làm công tác tiếp công dân, tham mưu giải quyết khiếu nại, tố cáo ở một số địa phương, nhất là cấp cơ sở còn hạn chế.
Tình trạng công dân khiếu nại liên quan đến việc áp dụng pháp luật về căn cứ thu hồi đất đang diễn biến khá phức tạp chủ yếu do nguyên nhân chính sách và việc thực hiện các chính sách pháp luật về đất đai còn một số bất cập, nhất là quy định về khung giá đền bù, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trong thời gian qua đã có nhiều thay đổi, không thống nhất, việc áp dụng còn cứng nhắc, chưa bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, chủ đầu tư và người bị thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế-xã hội của các địa phương.
Cụ thể công dân cho rằng mục đích thu hồi đất để phát triển kinh tế-xã hội hay thu hồi để thực hiện dự án kinh doanh, thương mại trong một số trường hợp còn chưa rõ ràng, minh bạch. Tình trạng người dân khiếu nại đòi lại đất cũ, do lịch sử để lại, trong khi chính sách của Nhà nước đã thay đổi, không còn phù hợp hoặc không có hồi tố, dẫn đến công dân bức xúc, khiếu nại dai dẳng, nay rất khó khăn khi áp dụng pháp luật để giải quyết dứt điểm.
Công tác quản lý Nhà nước trên một số lĩnh vực, nhất là về đất đai, tài nguyên khoáng sản chưa chặt chẽ, bị buông lỏng trong một thời gian dài, việc giao đất, cho thuê đất trái thẩm quyền, việc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất còn có nhiều sai sót, để xảy ra tình trạng nhiều người dân lấn chiếm đất công, chuyển nhượng, xây dựng nhà ở, công trình trái phép mà không được kiểm tra, ngăn chặn, xử lý kịp thời đến khi Nhà nước thu hồi đất, người dân không được bồi thường dẫn đến khiếu nại, tố cáo.
Trong lĩnh vực tư pháp, một số Viện Kiểm sát Nhân dân khi thực hiện chức năng, nhiệm vụ chưa nghiên cứu kỹ các quy định của pháp luật và của ngành nên việc áp dụng pháp luật không chính xác, còn thiếu sót trong việc ban hành các quyết định tố tụng thuộc thẩm quyền, làm phát sinh khiếu nại, tố cáo. Chất lượng công tác xét xử, giải quyết vụ án của một số tòa án nhân dân còn hạn chế, có những bản án tuyên không rõ, khó thi hành làm phát sinh các đơn đề nghị xem xét bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án theo trình tự giám đốc thẩm, tái thẩm.
Từ đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu các cơ quan của Quốc hội, cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và các đại biểu quan tâm, nâng cao hơn nữa chất lượng, hiệu quả công tác tiếp dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo; gắn trách nhiệm tiếp công dân với việc xử lý đơn thư và hoạt động giám sát, chất vấn.
Đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương Hoàng Quốc Thưởng phát biểu ý kiến. (Ảnh: Phương Hoa/TTXVN)Quốc hội cần tiếp tục quan tâm sửa đổi, bổ sung các Nghị quyết để khắc phục những bất cập hạn chế, quy định rõ thẩm quyền, trình tự, thủ tục tiếp công dân, tiêu chí phân loại và xử lý đơn thư; cơ chế thực hiện trách nhiệm theo dõi, đôn đốc và giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo và mối quan hệ phối hợp giữa các cơ quan trong công tác này.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ cần chỉ đạo rà soát, xem xét nghiên cứu, giải quyết đối với số đơn thư do Quốc hội chuyển đến các cơ quan có thẩm quyền giải quyết đến nay chưa nhận được các văn bản thông báo, trả lời. Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố rà soát, đánh giá việc thực hiện Luật Đất đai đặc biệt liên quan đến việc thu hồi đất thực hiện các dự án phát triển kinh tế-xã hội, chỉnh trang đô thị theo Điều 62 Luật Đất đai, để có giải pháp phù hợp, đảm bảo hài hòa lợi ích giữa nhà đầu tư và người bị thu hồi đất trong thời gian tới.
Tòa án Nhân dân Tối cao, Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao cần tập trung chỉ đạo, nâng cao chất lượng, hiệu quả trong hoạt động truy tố, xét xử, giải quyết các vụ án và giải quyết khiếu nại, tố cáo, chú trọng nâng cao tỷ lệ giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm bảo đảm chỉ tiêu theo Nghị quyết của Quốc hội./.
