Công nhân vận hành đường ống dẫn khí đốt của Nga. (Ảnh: Bloomberg/TTXVN)Lệnh cấm vận của Liên minh châu Âu (EU) đối với 90% lượng dầu nhập khẩu từ Nga là hình phạt cứng rắn nhất mà khối này áp đặt đối với Điện Kremlin kể từ khi Tổng thống Vladimir Putin thực hiện chiến dịch quân sự tại Ukraine.
Sự khắc nghiệt của gói trừng phạt mới nhất được thể hiện ở việc chỉ một phần nhỏ trong đó cũng có thể có thể tạo ra những ảnh hưởng lớn. Đó là lệnh cấm đối với hoạt động bảo hiểm các tàu chở dầu của Nga.
Lệnh cấm này sẽ khiến Moskva gặp khó khăn trong việc chuyển hướng hàng trăm nghìn thùng dầu mỗi ngày để cung cấp cho những khách hàng khác ở Ấn Độ và Trung Quốc, và có thể khiến giá dầu tiếp tục leo thang.
Chặn đứng, thay vì chỉ “nắn dòng”
Ông Matt Smith, chuyên gia phân tích về dầu hàng đầu tại công ty thông tin thị trường Kpler, cho rằng việc nhắm mục tiêu vào lĩnh vực bảo hiểm hàng hóa là cách tốt nhất để chặn đứng dòng xuất khẩu của Nga, thay vì chỉ “nắn dòng” chảy dầu thô của nước này.
Liên minh châu Âu đã thông báo rằng các công ty của EU sẽ bị cấm bảo hiểm và cung cấp tài chính đối với việc vận chuyển dầu Nga tới các nước thứ ba sau khoảng thời gian chuyển tiếp kéo dài 6 tháng.
Theo Ủy ban châu Âu (EC), cơ quan điều hành của EU, điều này sẽ gây ra những khó khăn đặc biệt cho Nga trong việc tiếp tục xuất khẩu dầu thô và các sản phẩm làm từ dầu sang các khu vực khác trên thế giới vì các doanh nghiệp EU là những nhà cung cấp dịch vụ quan trọng trong lĩnh vực bảo hiểm.
Vương quốc Anh dự kiến sẽ tham gia nỗ lực chung của EU. Điều này góp phần siết chặt hơn nữa gọng kìm với Nga. Tại Anh, công ty bảo hiểm Lloyd's of London (Lloyd's) giữ vai trò trung tâm của thị trường bảo hiểm hàng hải trong nhiều thế kỷ.
Cho đến thời điểm này, Nga vẫn đủ sức chống đỡ những “đòn đánh” từ việc sụt giảm xuất khẩu sang châu Âu bằng cách thu hút các khách hàng khác với mức chiết khấu cao. Tuy nhiên, nếu tàu vận chuyển không thể nhận được cam kết bảo hiểm cần thiết để giao hàng, tình hình sẽ trở nên khó khăn hơn nhiều trong thời gian tới.
[Lối mở cho dầu Nga sau lệnh cấm nhập khẩu của Liên minh châu Âu]
Bà Shin Kim, Trưởng bộ phận phân tích sản xuất và cung ứng tại S&P Global Commodity Insights, nhận định rằng: “Các hạn chế đối với bảo hiểm tàu Nga là cực kỳ nghiêm trọng và sẽ ngăn chặn các tàu chở hàng của nước này chuyển hướng từ châu Âu sang các nơi khác, đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ.”
Nhưng châu Âu cũng phải trả giá
Lệnh cấm vận chuyển đối với dầu thô Nga bằng đường biển của EU đang được thực hiện dần dần. Tuy nhiên, các khách hàng châu Âu đã rút lui vì muốn tránh những khó khăn về hậu cần và tổn hại danh tiếng.
Theo dữ liệu của công ty Kpler, xuất khẩu dầu thô của Nga sang khu vực Tây Bắc Âu đã giảm từ 1,08 triệu thùng/ngày trong tháng 1/2022 xuống chỉ dưới 325.000 thùng/ngày vào tháng 5/2022. Áp lực từ phương Tây đã buộc Nga phải cắt giảm sản lượng, tới mức mà Bộ Kinh tế nước này hồi tháng 4/2022 cho biết mức cắt giảm có thể lên tới 17% trong năm nay.
Tuy nhiên, xuất khẩu từ Nga sang châu Á đã tăng, giúp bù đắp phần lớn những thiệt hại này. Theo dữ liệu của Kpler, Trung Quốc và Ấn Độ đã tận dụng các đợt giảm giá lớn của Nga để nhập khẩu khoảng 938.700 thùng/ngày trong tháng 5/2022. Trong tháng Một, lượng nhập khẩu từ hai quốc gia này chỉ đạt tổng cộng 170.800 thùng/ngày.
Ông Smith cho biết: "Sau ba tháng kể từ khi chiến dịch quân sự đặc biệt bắt đầu, xuất khẩu dầu thô của Nga vẫn tiếp tục tăng trưởng. Nga chỉ đang định tuyến lại và tìm kiếm những khách hàng mới.”
Lệnh cấm của EU đối với hoạt động bảo hiểm vận chuyển dầu thô của Nga là để giải quyết vấn đề này. Nếu Vương quốc Anh hợp tác, Ấn Độ sẽ khó khăn hơn rất nhiều trong việc mua dầu của Nga. Điều tương tự cũng xảy ra đối với Trung Quốc, nơi nhu cầu về nhiên liệu dự kiến sẽ tăng lên khi các hạn chế về phòng dịch COVID-19 ở các thành phố lớn được nới lỏng.
Ngoài ra, thị trường bảo hiểm cũng bao gồm một mạng lưới các công ty tái bảo hiểm giúp phân chia rủi ro. Nhiều công ty trong số này có trụ sở tại châu Âu.
Leigh Hansson, một đối tác trong nhóm thực thi quy định toàn cầu tại công ty luật Reed Smith, cho biết: “Ban đầu, tôi nghĩ điều này sẽ tác động rất lớn đến thị trường. Việc ngắt liên kết giữa Nga và các thị trường khác sẽ mang lại tác dụng mong muốn là ‘bóp nghẹt’ Moskva, nhưng cũng có thể thúc đẩy giá năng lượng toàn cầu tăng cao hơn nữa trong bối cảnh châu Âu và Mỹ đang phải chật vật kiềm chế lạm phát đang tăng vọt.”
Ông Olivier Blanchard, cựu chuyên gia kinh tế trưởng tại Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), đã viết trong một bài báo cho Viện Kinh tế quốc tế Peterson vào tuần trước rằng: “Đúng là Nga sẽ bị mất nguồn thu, nhưng châu Âu và Mỹ có thể sẽ bị ảnh hưởng bởi sự gia tăng đáng kể của giá dầu thế giới.”
Bảo hiểm là vũ khí
Trong khi đó, các quốc gia tham gia vào quá trình lọc dầu và nhập khẩu dầu không phải là những đối tượng duy nhất quan tâm đến việc các tàu vận chuyển dầu thô có được bảo hiểm đầy đủ hay không.
Ông Sergei Vakulenko, nhà phân tích năng lượng tại Đức, đã viết trong một bài đăng cho Quỹ Carnegie vì hòa bình quốc tế rằng: "Các tàu không có bảo hiểm hoặc không được bảo hiểm đầy đủ sẽ không được phép đi vào bất kỳ cảng chính nào hoặc đi qua các điểm nút vận chuyển quan trọng như eo biển Bosporus hoặc kênh đào Suez.” Các tổ chức tài chính cũng vẫn cẩn trọng vì việc né tránh các lệnh trừng phạt có thể dẫn đến các hình phạt lớn từ các cơ quan quản lý.
Richard Bronze, Trưởng bộ phận địa chính trị tại Energy Aspects, một công ty tư vấn nghiên cứu có trụ sở tại London, cho biết: “Đây không chỉ là giao dịch liên quan đến một cơ sở lọc dầu hay một nhà sản xuất Nga mà còn ảnh hưởng tới tất cả những bên tham gia khác."
Nga đã tuyên bố sẽ phá vỡ quy định mới bằng cách dựa vào các đảm bảo của nhà nước mà về lý thuyết có thể được sử dụng để thay thế bảo hiểm truyền thống. Hãng Reuters đã đưa tin Công ty Tái bảo hiểm quốc gia Nga do nhà nước kiểm soát hiện là doanh nghiệp tái bảo hiểm chính cho các tàu thuyền của Nga.
Ông Dmitry Medvedev, Phó Chủ tịch Hội đồng an ninh liên bang Nga, cho biết trên kênh Telegram chính thức rằng: "Vấn đề này có thể giải quyết được. Các vấn đề về bảo hiểm giao hàng có thể được giải quyết thông qua sự đảm bảo của nhà nước trong khuôn khổ các hiệp định quốc tế với nước thứ ba. Nga luôn là một đối tác có trách nhiệm và đáng tin cậy, và sẽ tiếp tục như vậy trong tương lai." Điều đó có nghĩa là các lô hàng của Nga có thể sẽ không bị vứt bỏ hoàn toàn.
Ông Bronze cho rằng biện pháp trừng phạt mới dù gây gián đoạn nhưng sẽ không loại bỏ tất cả các mặt hàng xuất khẩu của Nga. Tuy nhiên, không phải ai cũng xem đây là giải pháp phù hợp, đặc biệt là vẫn còn các câu hỏi về việc liệu Nga có thể chi trả các yêu cầu bồi thường cần thiết trong khi phải chịu các biện pháp trừng phạt khắc nghiệt hay không?
Theo ông Bronze, vẫn sẽ tồn tại nhiều nghi ngại và điều này sẽ làm thu hẹp danh sách các quốc gia sẵn sàng mua dầu của Nga./.
