Sản phẩm chuối xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc của Công ty cổ phần cao su Thống Nhất, thành phố Bà Rịa, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu. (Ảnh: Hồng Đạt/TTXVN)Theo số liệu thống kê mới nhất của Trung tâm Chuyển đổi số và Thống kê nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), nhiều mặt hàng nông sản có dấu hiệu suy giảm xuất khẩu nhưng ngành hàng rau quả lại có tín hiệu phát triển khả quan, đặc biệt là với những dòng sản phẩm rau quả chế biến.
Ước tính tăng trưởng 10%
Với đà tăng trưởng xuất khẩu rau quả Việt Nam trong quý 1/2023 ước đạt gần 1 tỷ USD, tăng 7% so với cùng kỳ năm 2022, ngành rau quả phát tín hiệu tốt cho xuất khẩu trong năm 2023, sau xuất khẩu lúa gạo.
Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), cho biết sở dĩ quý 1/2023, xuất khẩu rau quả chỉ tăng từ 7-8% là do nhu cầu tiêu thụ trong dịp Tết âm lịch tăng cao nên tháng 1 và tháng 2 tăng trưởng nóng, sau Tết nhu cầu giảm nên xuất khẩu chậm lại.
Mặt khác, khi thị trường Trung Quốc tăng trưởng thì các thị trường khác không tăng hoặc tăng trưởng chậm lại. Cũng chính vì sự tăng trưởng của thị trường Trung Quốc, các doanh nghiệp tập trung đẩy mạnh xuất khẩu vào thị trường này. Đồng thời giá nguyên liệu cũng tăng lên, một số mặt hàng tăng giá mạnh như sầu riêng, thanh long... khiến cho thị trường các loại trái cây này tại Việt Nam sôi động hơn hẳn.
[Thị trường xuất khẩu rau quả: Dư địa lớn nhưng tiêu chuẩn cao]
Cũng từ hoạt động nhập khẩu trái cây mạnh mẽ của thị trường Trung Quốc, nhiều cửa khẩu của Việt Nam mở rộng giờ hoạt động đến 22 giờ mỗi ngày. Điều đó chứng tỏ nhu cầu nhập khẩu trái cây của Trung Quốc vẫn tốt, nhờ đó kim ngạch xuất khẩu rau quả trong quý 2 có thể tăng 10%, thậm chí cao hơn. Như vậy, cả 2 quý đầu năm, kim ngạch xuất khẩu rau quả ước đạt tương đương 2 tỷ USD, ông Đặng Phúc Nguyên nhận định.
Phân tích về thị trường xuất khẩu trái cây trong quý 2/2023, ông Đặng Phúc Nguyên cho biết khi trái sầu riêng được xuất khẩu chính ngạch vào Trung Quốc, vào ngày 17/9/2022, hơn 100 tấn sầu riêng đầu tiên đã được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường này. Hiện thị trường này vẫn liên tục đặt hàng mặt hàng sầu riêng Việt Nam.
Trong 3 tháng đầu năm 2023, sầu riêng Việt Nam chưa vào chính vụ nên chỉ xuất khẩu cầm chừng. Bước sang tháng 4/2023 trở đi, sầu riêng vào thời điểm chính vụ, hàng hóa dồi dào, bắt đầu đáp ứng các đơn hàng.
Thêm vào đó, ngoài mặt hàng chủ lực sầu riêng thì mít, chuối và thanh long là các nông sản chính, đưa kim ngạch xuất khẩu rau quả sang thị trường 1,4 tỷ dân đạt ít nhất là 2,5 tỷ USD trong năm nay, chiếm 62,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước.
Rau quả chế biến có thêm nhiều cơ hội
Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương), trong tất cả các sản phẩm rau quả xuất khẩu, rau quả chế biến chiếm tỷ trọng đáng kể. Trong kết quả xuất khẩu năm 2022, rau củ quả chế biến chiếm 1/3 lượng kim ngạch. Trong quý 1/2023, sản phẩm này cũng giữ được vị thế.
Nói về lợi thế của rau quả chế biến, ông Nguyễn Văn Thứ, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thực phẩm G.C, phát triển ngành rau quả theo hướng chế biến không chỉ giúp kiểm soát giá thành mà còn nâng giá trị hàng hóa lên gấp 3 đến 4 lần so với mặt hàng tươi. Đặc biệt hoạt động này còn giúp tăng thời gian bảo quản nông sản, giải thoát tình trạng dư thừa cục bộ nguồn cung.
Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng đủ năng lực làm trái cây chế biến bởi đây là ngành hàng cần nguồn vốn lớn, thiết bị và công nghệ hiện đại.
Nhiều doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực chế biến trái cây phản ánh hiện nay, chỉ khoảng 30% doanh nghiệp có khả năng tiếp cận vốn ngân hàng, những đơn vị còn lại quy mô vừa và nhỏ nên việc tiếp cận vốn vay không hề dễ dàng, cơ chế chính sách, mức hỗ trợ thấp.
Trước tình hình này, ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Nafoods cho rằng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công Thương cần đề xuất cấp thẩm quyền để có nguồn ngân sách tập trung ưu tiên hỗ trợ doanh nghiệp vay ưu đãi đầu tư vào hệ thống kho lạnh và đầu tư đổi mới công nghệ, phát triển các nhà máy chế biến rau quả.
Đóng gói xoài tươi chuẩn bị xuất khẩu sang Australia. (Ảnh: Đức Nhung/TTXVN)Khi đầu tư nhà máy, các cơ quan chức năng cần quản lý quy hoạch vùng trồng hợp lý, tránh tình trạng có nhà máy lại không có nguyên liệu. Có như vậy, trái cây, rau củ quả chế biến mới có thêm cơ hội khẳng định vị thế trên thị trường xuất khẩu.
Theo Phó giáo sư-tiến sỹ Phạm Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch, trong lĩnh vực sản xuất, chế biến và kinh doanh trái cây, việc định hướng cho phát triển chế biến công nghệ hiện đại, phù hợp với quy mô nhỏ, vừa là điều cần thiết. Việc tập trung đúng hướng giúp nâng cao tỷ lệ chế biến và đáp ứng được nhu cầu về đa dạng hóa sản phẩm rau quả chế biến.
Hiện nay, Việt Nam vẫn xuất khẩu chủ yếu ở dạng trái cây tươi, khó vận chuyển xa do không thể bảo quản được lâu. Các công nghệ sấy bằng điện lạnh đang là xu hướng mới mang lại chất lượng sản phẩm cao hơn với chi phí sản xuất thấp, thân thiện với môi trường.
Bên cạnh đó, để tăng thêm quảng bá hình ảnh cũng như chất lượng sản phẩm trái cây chế biến, góp phần nâng cao hiệu quả xuất khẩu trái cây, rau củ của Việt Nam, các doanh nghiệp cũng gia tăng ứng dụng số, phát triển nền tảng số, thương mại điện tử để tăng khả năng cạnh tranh của sản phẩm, ông Phạm Anh Tuấn chia sẻ./.
