Tại Ninh Thuận, ngoài một số chủ tàu cá đóng mới, nâng cấp theo Nghị định số 67/2014/NĐ-CP của Chính phủ về một số chính sách phát triển thủy sản (tàu 67) khai thác hải sản có hiệu quả thì vẫn còn không ít tàu đóng mới theo nghị định này chỉ sau thời gian ngắn hạ thủy đi vào hoạt động đã bị thua lỗ, cầm chừng, khó có khả năng trả nợ đúng hạn cho ngân hàng.
“Ngư trường khai thác ngày càng khó khăn, nguồn hải sản dần cạn kiệt nên từ đầu năm đến nay, tàu đi biển được 1 chuyến rồi về nằm bờ vì không còn vốn để hoạt động” là chia sẻ về những khó khăn của ông Nguyễn Văn Thanh, xã Phước Diêm, huyện Thuận Nam chủ tàu 67 hành nghề chụp đang neo tại cảng Cà Ná.
Theo ông Nguyễn Văn Thanh, tất cả vốn liếng gia đình ông đều đổ vào con tàu với trên 11,2 tỷ đồng. Số tiền này tương đương nguồn vốn làm ăn của một công ty vừa và nhỏ.
Để tàu hoạt động, mỗi chuyến đi biển ông phải chi phí từ 100-150 triệu đồng mua xăng dầu, trả tiền đá lạnh, tiền ứng trước cho bạn thuyền và nhiều khoản chi tiêu khác.
Niềm hy vọng trở thành ông chủ của ông chưa thấy đâu mà mỗi tháng gia đình phải chi phí hơn 2 triệu đồng để mua xăng dầu nổ máy, rửa và cạy hàu bám. Trong khi đó, ngân hàng liên tục báo thu nợ, tăng mức phạt lãi suất khiến gia đình ông chưa biết cách gì xoay xở để có tiền trả cho ngân hàng.
Tương tự, bà Đỗ Ngọc Liên, ở xã Phước Diêm, huyện Thuận Nam, chủ tàu 67 hành nghề câu cho biết, giá xăng dầu tăng, thời tiết thất thường, nguồn lợi hải sản đang càng ít đi nên nhiều chuyến ra khơi năng suất đánh bắt không cao dẫn đến thu nhập thấp, thậm chí sau khi trừ tiền mua xăng dầu, ga, đá lạnh, tiền công lao động tàu lỗ nặng.
Từ đầu năm đến nay, tàu đi biển được 2 chuyến đều lỗ cộng dồn trên 240 triệu đồng. Chỉ vài chuyến biển hoạt động thua lỗ ngư dân trả lãi không đúng định kỳ sẽ bị phạt nên cuộc sống ngày càng khó khăn hơn.
Hoàn cảnh của ông Thanh, bà Liên cũng giống như nhiều ngư dân khác ở các xã ven biển Ninh Thuận đang gặp phải khi vay vốn đóng mới tàu 67.
Theo thống kê của các ngân hàng thương mại cho vay theo Nghị định 67/NĐ-CP (Nghị định 67), trong 43 dự án đóng mới, nâng cấp tàu hiện có 28 tàu hoạt động hiệu quả, có lãi trung bình từ 30 triệu đến 1,5 tỷ đồng/chuyến đi biển, các chủ tàu thực hiện trả lãi ngân hàng theo đúng cam kết; có 10 tàu hoạt động thua lỗ, số tàu còn lại hòa vốn sau các chuyến biển khiến việc trả nợ ngân hàng gặp nhiều khó khăn.
Cơ quan chức năng tỉnh Ninh Thuận đánh giá, tàu 67 hoạt động không hiệu quả do nhiều nguyên nhân. Đó là, tính chất đặc thù của ngành khai thác hải sản phụ thuộc nhiều vào yếu tố khách quan về thời tiết, ngư trường, giá nhiên liệu tăng, thiếu lao động đi biển.
[Bất cập trong triển khai Nghị định 67: Gỡ khó cho tàu vươn khơi]
Ngoài ra, khả năng tài chính, kinh nghiệm khai thác vùng khơi của các chủ tàu còn hạn chế, một số chủ tàu thiếu quyết tâm, phương án sản xuất không hiệu quả dẫn đến hoạt động thua lỗ, cầm chừng.
Bên cạnh đó, quá trình vận hành các trang thiết bị khai thác của một số tàu gặp trục trặc cũng làm ảnh hưởng không nhỏ đến thời gian bám biển khai thác, thời gian đi lại sửa chữa nhiều lần làm chi phí sản xuất tăng cao.
Trước tình trạng tàu 67 hoạt động thua lỗ, cầm chừng phải nằm bờ dài ngày, nhiều ngư dân đã làm đơn gửi ngành chức năng xin chuyển đổi ngành nghề khai thác.
Tuy nhiên, việc chuyển sang nghề khai thác mới đòi hỏi ngư dân phải chuyển đổi kết cấu tàu và ngư lưới cụ, thay đổi phương án sản xuất theo các quy định với chi phí đầu tư thêm từ vài trăm triệu đến cả tỷ đồng.
Trong khi đó, tất cả vốn liếng đã dành hết cho tàu 67 nên không thể tiếp tục vay vốn ngân hàng vì không còn tài sản để thế chấp. Trường hợp ngư dân muốn bán tàu cũng gặp không ít khó khăn vì vướng mắc các quy định.
Theo kiến nghị của ngư dân, việc khai thác hải sản phụ thuộc rất lớn vào điều kiện thời tiết, ngư trường, có khi nhiều tháng liền không thể đánh bắt.
Do đó, ngư dân mong muốn được gia hạn nợ nhiều lần. Cụ thể, gia hạn hợp đồng thời gian vay vốn đóng tàu 67; tiếp tục hỗ trợ chi phí đóng bảo hiểm khai thác hải sản cho thân tàu 90%.
Các ngân hàng duy trì lãi suất ưu đãi 3%/năm như ban đầu, vì hiện nay do nhiều nguyên nhân khách quan phát sinh các chủ tàu không thực hiện trả nợ đúng cam kết nên các ngân hàng buộc chuyển sang lãi suất không ưu đãi 7%/năm.
Việc các chủ tàu 67 hoạt động không hiệu quả khiến quá trình thu hồi nợ của các ngân hàng rất khó khăn. Trong 43 dự án đóng mới, nâng cấp tàu 67, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam-Chi nhánh Ninh Thuận đã phê duyệt cho vay đóng mới, nâng cấp 41 tàu cá với tổng số tiền cam kết cho vay 414,517 tỷ đồng, đã giải ngân 406,514 tỷ đồng.
“Tàu 67” số hiệu NT 91388 TS của ngư dân Ninh Thuận cập cảng cá Đông Hải, thành phố Phan Rang-Tháp Chàm. (Ảnh: Nguyễn Thành/TTXVN)Bên cạnh những chủ tàu trả nợ đúng kỳ hạn cam kết, thu nợ 11,867 tỷ đồng, hiện còn 16 chủ tàu chưa trả nợ đúng hạn với dư nợ 8,971 tỷ đồng.
Phó giám đốc Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam-Chi nhánh Ninh Thuận, ông Nguyễn Duy Hưng cho biết, theo quy định, toàn bộ dư nợ đến hạn chưa trả không được tiếp tục hỗ trợ lãi suất theo quy định tại Thông tư 114/2014/TT-BTC của Bộ Tài chính về điều kiện cấp bù lãi suất do không phải thiệt hại vì nguyên nhân khách quan bất khả kháng như tàu bị thiên tai trên biển, tàu bị nước ngoài bắt giữ sau đó trả lại, tàu bị nước ngoài hoặc hải tặc đâm va. Trong khi đó thực tế đang phát sinh nhiều nguyên nhân khách quan lại chưa được hưởng cơ chế xử lý rủi ro.
Việc chuyển nhượng lại tàu cá cho chủ sở hữu mới cũng gặp không ít khó khăn vì vướng Điều 1, Thông tư 12/2018/TT-NHNN của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về việc chuyển nhượng chủ sở hữu, chủ sở hữu mới phải nhận toàn bộ khoản nợ từ chủ sở hữu cũ bao gồm cả nợ gốc quá hạn và lãi phát sinh mà chủ tàu cũ chưa trả cho ngân hàng trước thời điểm bàn giao.
Ngoài ra, cơ chế hỗ trợ lãi suất đối với chủ tàu mới khi nhận chuyển nhượng lại tàu 67 hiện chưa được Bộ Tài chính hướng dẫn cụ thể.
Theo ông Nguyễn Khắc Lâm, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Ninh Thuận, để hỗ trợ ngư dân vượt qua khó khăn, tiếp tục vươn khơi bám biển, Sở phối hợp các ngân hàng, các đơn vị liên quan tham mưu Ủy ban Nhân dân tỉnh có văn bản kiến nghị Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương chỉ đạo tháo gỡ các vướng mắc về cơ chế chuyển đổi chủ sở hữu tàu 67 không còn đủ năng lực hoạt động; trong đó, hướng dẫn nội dung về hỗ trợ lãi suất đối với trường hợp chuyển đổi chủ tàu 67; điều chỉnh kỳ hạn trả nợ được hỗ trợ lãi suất để tạo điều kiện cho khách hàng vay vốn giảm bớt khó khăn để tiếp tục hoạt động khai thác hải sản.
Thời gian qua, thực hiện chính sách phát triển thủy sản theo Nghị định 67 đã nâng cao năng lực khai thác hải sản, làm thay đổi nhận thức của ngư dân Ninh Thuận trong phát triển kinh tế gắn với bảo vệ chủ quyền biển đảo Quốc gia.
Để nâng cao hiệu quả hoạt động của tàu 67, tỉnh tiếp tục phối hợp với các ngân hàng chi nhánh ở địa phương tháo gỡ các khó khăn vướng mắc, giải quyết vốn vay, cơ cấu thời hạn trả nợ để chủ các dự án tàu 67 tiếp tục có điều kiện hoạt động, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.
Song song đó, ngành chức năng tiếp tục rà soát, đánh giá hiệu quả hoạt động các dự án, tổng hợp đánh giá các loại nghề khai thác hiệu quả để đưa ra định hướng phát triển trong thời gian tới.
Bên cạnh đó, các địa phương tăng cường tuyên truyền phổ biến các chính sách ưu đãi trong Nghị định 67/2014/NĐ-CP và Nghị định số 17/2018/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 67 để người dân biết, hiểu được chủ trương lớn của Chính phủ đối với việc phát triển kinh tế biển và bảo vệ chủ quyền biển đảo.
Đồng thời, đề nghị các chủ dự án tàu 67 phải tích cực, nỗ lực khắc phục khó khăn để đưa dự án hoạt động sản xuất, kinh doanh hoạt động hiệu quả, chấp hành nghiêm túc các quy định của pháp luật về khai thác thủy sản, không vi phạm việc khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định như cảnh báo của Ủy ban châu Âu theo đúng Chỉ thị 45/ CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ; chấp hành nghĩa vụ trả nợ vay cho các tổ chức tín dụng theo hợp đồng cam kết./.
