Việt Nam tổ chức Tháng hành động Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS 2015, diễn ra từ ngày 10/11 đến ngày 10/12 và ngày Thế giới phòng, chống HIV/AIDS (1/12).
Nhân dịp này, tiến sỹ Nguyễn Hoàng Long - Cục trưởng Cục phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) đã có cuộc trao đổi với báo chí xung quanh những vấn đề liên quan tới công tác phòng chống HIV/AIDS hiện nay.
Giúp người có HIV có cuộc sống khỏe mạnh
Tháng hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS năm 2015 với chủ đề “Hướng tới mục tiêu 90-90-90 để kết thúc dịch AIDS tại Việt Nam.” Xin ông cho biết rõ hơn lý do Việt Nam chọn chủ đề này?
Tiến sỹ Nguyễn Hoàng Long: Năm 2014, thay mặt Chính phủ, Chủ tịch Ủy ban quốc gia phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma túy mại dâm đã cam kết và hưởng ứng các mục tiêu 90-90-90 mà Liên hợp quốc đã đề ra.
Theo tôi, đây là những mục tiêu hết sức quan trọng bởi vì, nếu 90% số người nhiễm HIV được biết tình trạng nhiễm HIV của mình thì công tác giám sát và xét nghiệm của chúng ta đã được làm tốt. Chúng ta có thể tiếp cận, quản lý, tư vấn cung cấp các dịch vụ dự phòng, chăm sóc và điều trị cho phần lớn người nhiễm HIV.
Bên cạnh đó, mục tiêu 90% người chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị ARV liên tục được đặt ra nhằm điều trị sớm cho người nhiễm HIV và làm giảm nguy cơ lây nhiễm HIV cho cộng đồng, giảm lây truyền HIV từ mẹ sang con.
Liên hợp quốc cũng đặt ra mục tiêu nếu 90% số người được điều trị ARV kiểm soát được tải lượng virus ở mức thấp và ổn định, tức là tải lượng virus HIV ở mức thấp dưới ngưỡng phát hiện là chỉ báo quan trọng đánh giá chất lượng điều trị cũng như sự tuân thủ điều trị tốt của bệnh nhân.
Như vậy, đạt được ba mục tiêu trên thì Việt Nam có thể phát hiện được hầu hết những người nhiễm HIV trong cộng đồng; điều trị được hầu hết những người nhiễm HIV với kết quả điều trị tốt, giảm tối đa khả năng lây nhiễm HIV cho người khác, người đã nhiễm HIV có cuộc sống khỏe mạnh, từ đó có thể đạt được mục tiêu to lớn hơn là kết thúc đại dịch AIDS vào năm 2030 như Liên hợp quốc đề ra.
Các chỉ tiêu còn xa đích
Ông đánh giá như thế nào về các chỉ tiêu liên quan đến công tác phòng chống bệnh HIV ở Việt Nam hiện nay?
Tiến sỹ Nguyễn Hoàng Long: Tại Việt Nam, theo báo cáo tổng hợp từ địa phương, các chỉ tiêu hiện tại của Việt Nam còn khá xa so với các mục tiêu 90-90-90 mà Liên hợp quốc đề ra. Với mục tiêu 90% số người nhiễm HIV biết được tình trạng nhiễm HIV của mình thì Việt Nam đã đạt được khoảng 78%. Đối với mục tiêu 90% người nhiễm HIV được điều trị ARV thì kết quả của Việt Nam vẫn còn quá xa so với mục tiêu của Liên hợp quốc, chúng ta mới ở mức đạt khoảng 45%.
Với mục tiêu 90% số người được điều trị ARV kiểm soát được tải lượng virus ở mức thấp và ổn định, do Việt Nam chưa có điều kiện tổ chức xét nghiệm được tải lượng virus một cách thường quy trong thời gian qua nên chưa có số liệu chính xác. Điều này đòi hỏi cần sự cam kết và nỗ lực lớn hơn nữa, mạnh mẽ hơn nữa của mỗi người lãnh đạo, mỗi người dân trong việc nâng cao nhận thức về phòng, chống HIV/AIDS.
Chính vì vậy chương trình phòng, chống HIV/AIDS đòi hỏi cần phải có những điều chỉnh thích hợp với tình hình mới để tiến tới kết thúc đại dịch AIDS vào năm 2030.
Xin Cục trưởng cho biết Tháng hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS năm nay có khác biệt gì so với năm trước?
Tiến sỹ Nguyễn Hoàng Long: Tháng Hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS năm 2015 tập trung vào chủ đề “Hướng tới mục tiêu 90-90-90 để kết thúc dịch AIDS tại Việt Nam.” Đây là chủ đề mới mà Việt Nam lựa chọn để thực hiện cam kết của Chính phủ với Liên hợp quốc. Từ chủ đề này, các hoạt động cũng sẽ tập trung vào các hoạt động tương ứng theo chủ đề.
Tại các địa phương, song song với các hoạt động truyền thông, tổ chức các sự kiện nhằm thu hút sự quan tâm của lãnh đạo và người dân thì đây cũng là dịp để tăng cường cung cấp các dịch vụ như can thiệp giảm hại, tư vấn xét nghiệm HIV, điều trị chăm sóc hỗ cho người nhiễm HIV để hướng tới các mục tiêu 90-90-90.
Một trong những khẩu hiệu của tháng hành động năm nay là “Điều trị ARV sớm giúp người nhiễm HIV sống khỏe mạnh và giảm lây nhiễm HIV.” Theo ông, Việt Nam cần làm gì để thực hiện khẩu hiệu này?
Tiến sỹ Nguyễn Hoàng Long: Như chúng ta đã biết, điều trị bằng thuốc kháng virus ARV giúp người nhiễm HIV tăng khả năng hồi phục hệ thống miễn dịch, giảm nguy cơ mắc những bệnh nhiễm trùng cơ hội, giảm tử vong, cải thiện và nâng cao chất lượng cuộc sống. Đồng thời, điều trị ARV kịp thời cho người nhiễm còn là một trong các biện pháp dự phòng làm giảm khả năng lây lan HIV ra cộng đồng.
Một số nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng người nhiễm HIV nếu được điều trị sớm bằng ARV và tuân thủ điều trị tốt có tuổi thọ tương đương những người không bị nhiễm HIV. Do vậy hiện nay chúng ta đang có chủ trương mở rộng và điều trị sớm.
Song song với việc mở rộng mạng lưới cung cấp dịch vụ điều trị và chăm sóc HIV/AIDS bằng cách phân cấp và lồng ghép vào hệ thống khám chữa bệnh bảo hiểm y tế ban đầu, tổ chức điều trị ARV trong trại giam, trung tâm 06. Điều trị ARV hiện nay đã được triển khai tất cả 63 tỉnh, thành, với 312 cơ sở điều trị, 562 trạm y tế triển khai cấp phát thuốc ARV cho đến nay đã điều trị cho 102.537 bệnh nhân, tăng gấp hơn 2 lần so với năm 2010.
Trong thời gian tới khi nguồn lực tài trợ quốc tế giảm thì ngành y tế xác định bảo hiểm y tế đang là giải pháp đảm bảo bền vững trong điều trị ARV cho người nhiễm HIV. Do vậy Việt Nam cần tăng cường truyền thông về lợi ích của điều trị bằng ARV, lợi ích của bảo hiểm y tế trong chăm sóc, điều trị HIV/AIDS để người nhiễm HIV tiếp cận điều trị một cách bền vững.
Vẫn còn quá nhiều thách thức
Hướng tới mục tiêu 90-90-90 để kết thúc dịch AIDS tại Việt Nam, xin Cục trưởng cho biết Việt Nam cần phải nỗ lực vượt qua những thách thức nào?
Tiến sỹ Nguyễn Hoàng Long: Có thể nói, chương trình phòng, chống HIV/AIDS Việt Nam đang đứng trước rất nhiều thách thức mà chúng ta cần phải vượt qua.
Thứ nhất: HIV/AIDS hiện vẫn đang là vấn đề sức khỏe công cộng quan trọng, là một trọng những nguyên nhân hàng đầu gây gánh nặng bệnh tật ở Việt Nam. Số lũy tích HIV+ tiếp tục tăng cao, trên 200.000 người nhiễm HIV cần được chăm sóc, điều trị thường xuyên, liên tục, suốt đời. Mỗi năm vẫn có 12.000 người mắc HIV mới và 2.000-3.000 trường hợp tử vong do HIV/AIDS, gây tác động rất lớn về sức khỏe, kinh tế-xã hội. Hơn nữa, nhóm người có hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV vẫn ở mức cao.
Thứ hai: Mức độ bao phủ chương trình vẫn còn hạn chế, kể cả dự phòng, can thiệp giảm hại, xét nghiệm và điều trị, chưa đạt được mức có thể khống chế được đại dịch HIV/AIDS.
Thứ ba: Nguồn lực cho phòng, chống HIV/AIDS chủ yếu dựa vào viện trợ của quốc tế, đang cắt giảm nhanh, trong khi các nguồn tài chính trong nước chưa kịp bù đắp thiếu hụt tài chính.
Thứ tư: Trong khi nguồn lực cắt giảm thì các mục tiêu, chỉ tiêu phòng chống HIV/AIDS tiếp tục tăng cao (mục tiêu 90-90-90, điều trị Methadone cho 80.000 bệnh nhân…).
Thứ năm: Nhân lực cho công tác phòng, chống HIV/AIDS được chi trả do các dự án, trong giai đoạn vừa qua, các tổ chức quốc tế cắt giảm, hoặc không chi trả lương và trợ cấp cho người thực hiện cung cấp các dịch vụ, do đó thiếu hụt nhân lực. Trong khi đó, nguồn nhân lực thay thế chưa được đào tạo về chuyên môn nghiệp vụ.
Và tất nhiên để triển khai được những trọng tâm trên thì vấn đề đảm bảo tài chính cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS từ Chính phủ, Trung ương và địa phương nhất là trong bối cảnh nguồn lực viện trợ quốc tế cắt giảm nhanh như hiện nay là hết sức quan trọng.
Xin trân trọng cảm ơn Cục trưởng!