Dự báo từ các tổ chức quốc tế và cơ quan chức năng cho thấy, thời gian tới dịch tả lợn châu Phi tiếp tục diễn biến rất phức tạp, nguy cơ lây lan ra 63/63 tỉnh, thành phố trên cả nước là khó tránh khỏi, khả năng xâm nhiễm vào các cơ sở chăn nuôi tập trung, quy mô lớn gây thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế, ảnh hưởng lớn tới phát triển ngành chăn nuôi.
Trước những thách thức này, người chăn nuôi đang rất trông chờ vào những giải pháp thiết thực và những chính sách hỗ trợ phù hợp từ Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương.
Nan giải bài toán kinh phí
Theo đánh giá của Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Phùng Đức Tiến, dù nhiều địa phương đã chủ động dập dịch, chặn đà lây lan nhưng vẫn không xuể, đã xuất hiện nhiều bất cập trong việc phòng chống dịch, nhất là về kinh phí hỗ trợ cho các hộ dân bị thiệt hại và tiêu hủy lợn bệnh.
Trong số này, các địa phương ở vùng Đồng bằng sông Hồng là nơi chịu thiệt hại nặng nề nhất cả nước về dịch tả lợn châu Phi khi 30% tổng đàn lợn bị tiêu hủy (trong khi bình quân tiêu hủy lợn dịch của cả nước là 7%). Đáng chú ý, tại những địa phương có dịch như Hà Nội, Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng, Nam Định, Bắc Giang..., dịch bệnh đang lan rộng ra nhiều huyện, xã của địa phương đó. Do ngân sách eo hẹp nên nhiều địa phương đã phải đề nghị hỗ trợ kinh phí khẩn cấp từ ngân sách Trung ương để tiếp tục dập dịch.
Đơn cử như tỉnh Nam Định có tổng đàn lợn khoảng 800.000 con. Dịch tả lợn châu Phi xuất hiện từ ngày 1/3 và đến nay đã có hơn 220.000 con bị tiêu hủy, chiếm hơn 30% tổng đàn.
Theo bà Hoàng Thị Tố Nga, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Nam Định, tính đến nay số tiền hỗ trợ của tỉnh vào khoảng 450 tỷ đồng, trong khi quỹ dự phòng của tỉnh chỉ là 100 tỷ đồng; ngân sách Trung ương lại chưa hỗ trợ kịp.
Tương tự, tỉnh Thái Bình cũng đã chi trả hỗ trợ 150 tỷ đồng cho 70.000 tấn thịt lợn bị tiêu hủy nhưng vẫn còn rất thiếu. Theo ước tính của địa phương này thì số tiền hỗ trợ cũng phải lên tới 470 tỷ đồng.
Ông Nguyễn Huy Đăng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hà Nội, cho biết khi dịch tả lợn châu Phi xảy ra trên địa bàn, Hà Nội áp dụng hỗ trợ không dưới 38.000 đồng/kg theo chính sách của Chính phủ.
Khi giá lợn xuống thấp, Sở đã trình Ủy ban Nhân dân thành phố mức hỗ trợ bằng 80% mức giá do Công ty cổ phần Chăn nuôi C.P Việt Nam công bố, nhằm tránh xảy ra tình trạng trục lợi hỗ trợ do giá hỗ trợ cao hơn giá thị trường. Thành phố Hà Nội lấy nguồn từ Quỹ Dự phòng thiên tai để chi trả.
Đấy là với thành phố lớn như Hà Nội, với nguồn ngân sách dồi dào từ nhiều nguồn, còn nhiều địa phương khác thì kinh phí chống dịch, hỗ trợ cho người chăn nuôi và tiêu hủy lợn bệnh quả là bài toán nan giải vào lúc này.
Trước thực trạng này, trong cuộc họp mới đây do Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ chủ trì, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn kiến nghị Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ xem xét ban hành Nghị quyết của Chính phủ thay thế cho các nội dung tại Nghị quyết số 16 về một số giải pháp cấp bách trong phòng, chống dịch tả lợn châu Phi.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đề nghị Chính phủ thống nhất mức hỗ trợ cho chủ vật nuôi 25.000 đồng/kg lợn hơi đối với lợn con, lợn thịt các loại (tương đương 66% giá thành); 30.000 đồng/kg lợn hơi đối với lợn nái, lợn đực đang khai thác (tương đương 79% giá thành).
Việc hỗ trợ dựa trên giá thành sản xuất sẽ ổn định hơn là hỗ trợ theo giá thị trường và sát với chi phí thực tế chăn nuôi lợn của người dân, tạo sự công bằng hơn giữa các địa phương... Hỗ trợ cho chủ cơ sở nuôi giữ lợn giống mức 500.000 đồng/con, điều chỉnh mức tăng hỗ trợ cho người tham gia phòng, chống dịch bệnh động vật.
[Dịch tả lợn châu Phi vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp và lan rộng]
Tại cuộc họp này, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đề nghị dự thảo Nghị quyết giao các nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ để xử lý công việc; trong đó đề nghị Bộ Tài chính làm thủ tục tạm ứng khoảng 1.200 tỷ đồng cho các địa phương trong vùng để hỗ trợ dân có lợn bị dịch.
Cấp đông có khả thi?
Cùng với những giải pháp cấp bách để kiểm soát dịch tả lợn châu Phi, việc cấp đông thịt lợn sạch cũng là một trong những giải pháp được tính đến nhằm bảo đảm nguồn cung ứng thịt lợn dịp cuối năm.
Chính phủ cũng đã giao cho Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan triển khai việc mua tạm trữ, cấp đông thịt lợn.
Theo đánh giá của ông Hoàng Anh Tuấn, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), hiện nay, khả năng cấp đông của các doanh nghiệp thu mua, giết mổ và chế biến còn hạn chế, việc cấp đông, sản phẩm thịt lợn trong một thời gian dài với khối lượng lớn sẽ gặp khó khăn về nguồn lực cơ sở hạ tầng cũng như tài chính.
Ngoài ra, cơ sở vật chất của các cơ sở giết mổ tập trung còn hạn chế, nhiều nơi chưa đáp ứng được yêu cầu về giết mổ của cơ sở chế biến, cấp đông. Bởi cả nước chỉ có 387 cơ sở giết mổ tập trung trong khi có hơn 27.000 cơ sở giết mổ nhỏ lẻ, tập trung chủ yếu tại Đồng bằng sông Hồng.
Ông Nguyễn Ngọc An, Tổng Giám đốc Công ty VISSAN, chia sẻ việc cấp đông thịt lợn cần phụ thuộc vào năng lực giết mổ, việc pha lọc thịt cấp đông cần lao động có tay nghề.
Hiện tại, công ty đưa ra thị trường mỗi ngày khoảng 1.200 con, trong thời gian vừa rồi đã triển khai với các đơn vị bảo đảm được các yêu cầu về an toàn, kỹ thuật.
Tuy nhiên do qua nhiều khâu cấp đông, vận chuyển, hao hụt nên giá thành thịt đông cao và nếu cấp đông, trữ đông thì cũng chưa biết bao giờ giải phóng hàng tồn kho.
Đây là rủi ro cao của doanh nghiệp, do phụ thuộc vào đàn lợn xuất chuồng vào mỗi thời điểm như thế nào. Vì thế, ông Nguyễn Ngọc An kiến nghị doanh nghiệp cần được hỗ trợ về lãi suất, thời hạn trả vốn vay.
Về phía cơ quan quản lý nhà nước, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải khẳng định, việc thu mua thịt lợn để cấp đông của Chính phủ trước hết nhằm giảm khó khăn cho người nông dân trong tình hình hiện nay.
Bộ Công Thương sẽ sớm đề xuất với các cấp thẩm quyền để ban hành chính sách nhằm khuyến khích doanh nghiệp trong lĩnh vực thu mua thực phẩm, nhất là thịt lợn cấp đông.
Trước mắt, tập trung vào việc ban hành cơ chế, chính sách khuyến khích các cơ sở, doanh nghiệp thực hiện việc thu mua lợn sạch trong vùng có dịch để tiêu thụ và cấp trữ đông nhằm giảm thiểu lây lan dịch bệnh và thiệt hại cho người chăn nuôi; đồng thời giữ ổn định giá lợn không bị rơi xuống thấp và có nguồn thực phẩm sạch cung cấp cho nhu cầu thị trường thời gian tới; không để sốt giá thịt lợn vào những tháng, quý tới nhất là vào các tháng cuối năm.
Các ngành chức năng cũng tăng cường kiểm tra, kiểm soát thị trường nhằm ngăn chặn việc buôn bán, vận chuyển lợn, sản phẩm của lợn không rõ nguồn gốc, không bảo đảm các yêu cầu vệ sinh thú y và an toàn thực phẩm.
Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cũng đề nghị Bộ Tài chính trình Chính phủ có cơ chế hỗ trợ tài chính cho việc cấp đông, dự trữ thịt lợn, như chi phí lưu kho, một phần lãi suất vay ngân hàng, hỗ trợ 100% tiền điện phục vụ cấp đông, 50% lãi suất ngân hàng, 100% chi phí kiểm dịch cho sản phẩm thịt đưa vào cấp đông…
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tiếp tục đề nghị và phối hợp với các tổ chức quốc tế như OIE, FAO và các nước Hoa Kỳ, Australia, Anh hỗ trợ Việt Nam trong việc khống chế bệnh dịch tả lợn châu Phi, bao gồm chủ động giám sát, phát hiện sớm dịch bệnh, tăng cường năng lực phòng thí nghiệm, dịch tễ, xây dựng vùng, cơ sở an toàn dịch bệnh và nghiên cứu sản xuất vắcxin.
Theo báo cáo của Cục Thú y, tính đến ngày 12/6/2019, dịch tả lợn châu Phi đã lan ra 55 tỉnh, thành phố trên cả nước với hơn 2,3 triệu con lợn buộc phải tiêu hủy./.