Tây Nguyên gồm 5 tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng, Gia Lai, Kon Tum với hệthống giao thông vận tải đóng vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển củavùng và góp phần tích cực vào việc vận chuyển hàng hóa, hành khách giao lưu giữacác vùng trong phạm vi cả nước và vận tải quốc tế.
Theo Ban Chỉ đạo Tây Nguyên, hệ thống giao thông vận tải vùng này cần được ưutiên đầu tư phát triển đồng bộ, trước hết là ưu tiên nâng cấp, mở rộng các tuyếnquốc lộ, đường tỉnh huyết mạch làm tiền đề động lực cho phát triển kinh tế, xãhội của vùng và cả nước.
Chưa được quy hoạch đồng bộ
Theo Ban Chỉ đạo Tây Nguyên, đến nay, hệ thống đường bộ của vùng Tây Nguyêncó chiều dài khoảng 32.220km. Trong đó, đường quốc lộ có tổng chiều dài khoảng2.100km, bao gồm hai trục dọc đường Hồ Chí Minh (quốc lộ 14 cũ), quốc lộ 14C.
Các tuyến đường ngang, gồm quốc lộ 19, 20, 24, 25, 26, 27, 28, 29 và 40. Phầnlớn các tuyến đường này đều xuống cấp, nhiều đoạn hư hỏng nặng và rất nặng. Ngayquốc lộ 14 - đường Hồ Chí Minh, từ ranh giới tỉnh Quảng Nam, Kon Tum đến ranhgiới tỉnh Đắk Nông, Bình Phước, có độ dài khoảng 652,65 km cũng đã có nhiều đoạnđã hư hỏng nặng.
Hai tuyến đường quốc lộ 14C có độ dài khoảng 374,8km và quốc lộ 29 dài khoảng68,27km phần lớn là cấp phối, số còn lại được rải nhựa nhưng cũng đã xuống cấp,khó khăn trong việc đi lại vào mùa mưa.
Các tỉnh Tây Nguyên cũng có trên 30.120km đường giao thông nội vùng, trong đóđường tỉnh lộ có độ dài 2.030km, đường giao thông nông thôn dài 25.600km, đườngđô thị 1.840 km và đường chuyên dùng có độ dài trên 650km.
Theo đánh giá của các đơn vị chức năng, các tỉnh Tây Nguyên mặt đường có chấtlượng loại tốt chỉ mới đạt từ 16,8% đến hơn 40%, còn lại là mặt đường xấu và rấtxấu là phổ biến.
Ngoài ra, các tỉnh Tây nguyên còn có đường Trường Sơn Đông, dài trên 670km vàcó 3 cảng hàng không đang hoạt động, đó là Sân bay Liên Khương (Lâm Đồng), BuônMa Thuột (Đắk Lắk), Pleiku (Gia Lai).
Mặc dù Tây Nguyên được xác định là vùng kinh tế động lực của cả nước, nhưngđến nay vẫn chưa có quy hoạch phát triển giao thông vận tải riêng cho vùng này.
Hiện tại, mỗi tỉnh có một quy hoạch giao thông riêng nhưng chưa đồng bộ, thờigian quy hoạch còn ngắn hạn, chưa có sự kết nối đồng bộ trong vùng cũng như liênvùng.
Thực tế, các tỉnh Tây Nguyên đã đầu tư cho công tác quy hoạch giao thông vậntải của từng địa phương còn ít, sự phân công, phân cấp quản lý quy hoạch chưahợp lý. Vốn đầu tư còn quá nhiều hạn chế không đáp ứng được nhu cầu, vốn huyđộng từ các nguồn khác gặp nhiều khó khăn.
Cụ thể, việc phát triển mạng lưới giao thông đường bộ trong vùng chưa đượcđồng bộ với mạng đường bộ ASEAN, trong vùng chưa có đường cao tốc, hệ thống quốclộ có tiêu chuẩn kỹ thuật thấp, chủ yếu đạt tiêu chuẩn cấp IV, III, với 2 lànxe.
Theo đánh giá của các đơn vị chức năng, chất lượng hệ thống đường bộ thấp,xuống cấp nhanh, không có tuyến đường nào hoàn chỉnh, đi lại khó khăn. Khi thựchiện Nghị quyết số 11 của Chính phủ, nhiều dự án, gói thầu đầu tư xây dựng đườngbị ảnh hưởng, phải giãn tiến độ, thi công cầm chừng, thậm chí có dự án ngừng thicông đã làm ảnh hưởng tới khá nhiều trong việc phát triển kinh tế, xã hội củavùng Tây Nguyên.
Tạo động lực để đưa kinh tế Tây Nguyên phát triển
Để gỡ nút thắt về giao thông, góp phần tạo động lực để đưa kinh tế Tây Nguyênphát triển, từ nay đến năm 2016, Tây Nguyên hoàn thành việc nâng cấp, mở rộngđường Hồ Chí Minh (quốc lộ 14) đoạn qua Tây Nguyên, Bình Phước có độ dài trên663km. Đây là tuyến trục dọc chính số 1 để kết nối các hệ thống các tuyến đườngngang, đường hành lang Đông-Tây với khu vực miền Trung, Đông Nam bộ.
Giai đoạn 1 đã hoàn thành 110km từ Đắk Giôn-Tân Cảnh, tỉnh Kon Tum. Giai đoạn2 đã và đang triển khai đầu tư 553km từ Tân Cảnh (tỉnh Kon Tum) đến Chơn Thành(tỉnh Bình Phước).
Cụ thể, 6 tháng đầu năm 2013, Bộ Giao thông vận tải cùng các tỉnh Tây Nguyênđã khởi công hàng loạt dự án nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh bằng các hìnhthức BOT và trái phiếu Chính phủ.
Mới đây, tại xã Cư Né, huyện Krông Búk (tỉnh Đắk Lắk), Bộ Giao thông vận tảicùng với lãnh đạo các tỉnh Tây Nguyên đã làm lễ khởi công nâng cấp, mở rộngđường Hồ Chí Minh (quốc lộ 14) đoạn qua hai tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông tổng chiềudài trên 120,16km sử dụng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ và các nguồn vốn hợppháp khác, với tổng nguồn vốn đầu tư gần 4.079 tỷ đồng.
Quy mô, tiêu chuẩn kỹ thuật của các tuyến đường này được thiết kế theo 2dạng: đường ngoài đô thị và đi qua đô thị. Cụ thể, đường ngoài đô thị có quy môcấp III đồng bào, 2 làn xe, tốc độ 80km/h. Đường qua đô thị có quy mô đường phốchính đô thị thứ yếu, tốc độ 60 km/h, cùng với hệ thống thóat nước, nút giaothông dân sinh, cây xanh, điện chiếu sáng…
Theo ông Phạm Hồng Sơn, Tổng Giám đốc Ban Quản lý dự án đường Hồ Chí Minh, dotính chất quan trọng và ý nghĩa huyết mạch của tuyến đường Hồ Chí Minh (quốc lộ14) đi qua khu vực Tây Nguyên nên Chính phủ đã cho phép huy động các nguồn vốnngoài ngân sách Nhà nước để đầu tư nâng cấp, mở rộng tuyến đường này.
Tuy nhiên, để sớm hoàn thành việc nâng cấp, mở rộng tuyến đường, Chính phủ đãđồng ý bổ sung đầu tư bằng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ. Các dự án còn lạituyến đường Hồ Chí Minh (quốc lộ 14) cũng được các nhà thầu gấp rút chuẩn bịkhởi công xây dựng.
Giai đoạn tiếp theo đến năm 2020, toàn bộ quốc lộ và hầu hết đường tỉnh trênđịa bàn Tây Nguyên đều vào cấp kỹ thuật, mở rộng và đầu tư xây dựng các quốc lộ,đường tỉnh huyết mạch, có nhu cầu vận tải lớn, nâng cấp các trục dọc, trục ngangnối khu vực duyên hải Nam Trung bộ với Tây Nguyên, nối tới các cửa khẩu quantrọng; xây dựng trạm dừng nghỉ dọc tuyến phục vụ hành khách và du lịch.
100% xã của các tỉnh Tây Nguyên đều có đường ô tô đến trung tâm, trong đó,tối thiểu 70% đường xã được nhựa hóa hoặc bê tông hóa. Đường huyện đạt tối thiểucấp V, đường xã tối thiểu đạt cấp VI, 50% đường thôn, xóm được cứng hóa, đạtloại A trở lên, tối thiểu 50% trục chính nội đồng được cứng hóa…
Đối với hàng không, nghiên cứu mở các tuyến bay quốc tế thẳng đến sân bayLiên Khương (Lâm Đồng), nghiên cứu để có kế hoạch xây dựng sân bay Kon Tum vàothời gian thích hợp…
Ngoài ra, để khuyến khích đầu tư theo hình thức BOT, BT…cho kết cấu hạ tầnggiao thông Tây Nguyên, Ban Chỉ đạo Tây Nguyên, các tỉnh Tây Nguyên đã kiến nghịChính phủ cần sớm có cơ chế đặc thù như có lãi vay ưu đãi, bảo lãnh vay ngânhàng trong, ngoài nước, tỷ lệ tham gia vốn của Nhà nước lớn hơn 49% tổng vốn đầutư so với quy định của Nhà nước.
Cùng với có cơ chế ưu đãi đối với các nhà đầu tư bằng hình BOT được thực hiệnnhư ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, ưu đãi thuế xuất nhập khẩu hàng hóa phụcvụ công trình, hỗ trợ kinh phí giải phóng mặt bằng, nhà đầutư nhận “đất sạch” để thi công công trình, Nhà nước cũng có chính sách hỗ trợphát triển kết cấu hạ tầng giao thông nhằm tạo ra hệ thống giao thông ở Tây Nguyên phát triển bền vững đáp ứngtốt yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh trên địa bànvà cả nước./.
Theo Ban Chỉ đạo Tây Nguyên, hệ thống giao thông vận tải vùng này cần được ưutiên đầu tư phát triển đồng bộ, trước hết là ưu tiên nâng cấp, mở rộng các tuyếnquốc lộ, đường tỉnh huyết mạch làm tiền đề động lực cho phát triển kinh tế, xãhội của vùng và cả nước.
Chưa được quy hoạch đồng bộ
Theo Ban Chỉ đạo Tây Nguyên, đến nay, hệ thống đường bộ của vùng Tây Nguyêncó chiều dài khoảng 32.220km. Trong đó, đường quốc lộ có tổng chiều dài khoảng2.100km, bao gồm hai trục dọc đường Hồ Chí Minh (quốc lộ 14 cũ), quốc lộ 14C.
Các tuyến đường ngang, gồm quốc lộ 19, 20, 24, 25, 26, 27, 28, 29 và 40. Phầnlớn các tuyến đường này đều xuống cấp, nhiều đoạn hư hỏng nặng và rất nặng. Ngayquốc lộ 14 - đường Hồ Chí Minh, từ ranh giới tỉnh Quảng Nam, Kon Tum đến ranhgiới tỉnh Đắk Nông, Bình Phước, có độ dài khoảng 652,65 km cũng đã có nhiều đoạnđã hư hỏng nặng.
Hai tuyến đường quốc lộ 14C có độ dài khoảng 374,8km và quốc lộ 29 dài khoảng68,27km phần lớn là cấp phối, số còn lại được rải nhựa nhưng cũng đã xuống cấp,khó khăn trong việc đi lại vào mùa mưa.
Các tỉnh Tây Nguyên cũng có trên 30.120km đường giao thông nội vùng, trong đóđường tỉnh lộ có độ dài 2.030km, đường giao thông nông thôn dài 25.600km, đườngđô thị 1.840 km và đường chuyên dùng có độ dài trên 650km.
Theo đánh giá của các đơn vị chức năng, các tỉnh Tây Nguyên mặt đường có chấtlượng loại tốt chỉ mới đạt từ 16,8% đến hơn 40%, còn lại là mặt đường xấu và rấtxấu là phổ biến.
Ngoài ra, các tỉnh Tây nguyên còn có đường Trường Sơn Đông, dài trên 670km vàcó 3 cảng hàng không đang hoạt động, đó là Sân bay Liên Khương (Lâm Đồng), BuônMa Thuột (Đắk Lắk), Pleiku (Gia Lai).
Mặc dù Tây Nguyên được xác định là vùng kinh tế động lực của cả nước, nhưngđến nay vẫn chưa có quy hoạch phát triển giao thông vận tải riêng cho vùng này.
Hiện tại, mỗi tỉnh có một quy hoạch giao thông riêng nhưng chưa đồng bộ, thờigian quy hoạch còn ngắn hạn, chưa có sự kết nối đồng bộ trong vùng cũng như liênvùng.
Thực tế, các tỉnh Tây Nguyên đã đầu tư cho công tác quy hoạch giao thông vậntải của từng địa phương còn ít, sự phân công, phân cấp quản lý quy hoạch chưahợp lý. Vốn đầu tư còn quá nhiều hạn chế không đáp ứng được nhu cầu, vốn huyđộng từ các nguồn khác gặp nhiều khó khăn.
Cụ thể, việc phát triển mạng lưới giao thông đường bộ trong vùng chưa đượcđồng bộ với mạng đường bộ ASEAN, trong vùng chưa có đường cao tốc, hệ thống quốclộ có tiêu chuẩn kỹ thuật thấp, chủ yếu đạt tiêu chuẩn cấp IV, III, với 2 lànxe.
Theo đánh giá của các đơn vị chức năng, chất lượng hệ thống đường bộ thấp,xuống cấp nhanh, không có tuyến đường nào hoàn chỉnh, đi lại khó khăn. Khi thựchiện Nghị quyết số 11 của Chính phủ, nhiều dự án, gói thầu đầu tư xây dựng đườngbị ảnh hưởng, phải giãn tiến độ, thi công cầm chừng, thậm chí có dự án ngừng thicông đã làm ảnh hưởng tới khá nhiều trong việc phát triển kinh tế, xã hội củavùng Tây Nguyên.
Tạo động lực để đưa kinh tế Tây Nguyên phát triển
Để gỡ nút thắt về giao thông, góp phần tạo động lực để đưa kinh tế Tây Nguyênphát triển, từ nay đến năm 2016, Tây Nguyên hoàn thành việc nâng cấp, mở rộngđường Hồ Chí Minh (quốc lộ 14) đoạn qua Tây Nguyên, Bình Phước có độ dài trên663km. Đây là tuyến trục dọc chính số 1 để kết nối các hệ thống các tuyến đườngngang, đường hành lang Đông-Tây với khu vực miền Trung, Đông Nam bộ.
Giai đoạn 1 đã hoàn thành 110km từ Đắk Giôn-Tân Cảnh, tỉnh Kon Tum. Giai đoạn2 đã và đang triển khai đầu tư 553km từ Tân Cảnh (tỉnh Kon Tum) đến Chơn Thành(tỉnh Bình Phước).
Cụ thể, 6 tháng đầu năm 2013, Bộ Giao thông vận tải cùng các tỉnh Tây Nguyênđã khởi công hàng loạt dự án nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh bằng các hìnhthức BOT và trái phiếu Chính phủ.
Mới đây, tại xã Cư Né, huyện Krông Búk (tỉnh Đắk Lắk), Bộ Giao thông vận tảicùng với lãnh đạo các tỉnh Tây Nguyên đã làm lễ khởi công nâng cấp, mở rộngđường Hồ Chí Minh (quốc lộ 14) đoạn qua hai tỉnh Đắk Lắk, Đắk Nông tổng chiềudài trên 120,16km sử dụng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ và các nguồn vốn hợppháp khác, với tổng nguồn vốn đầu tư gần 4.079 tỷ đồng.
Quy mô, tiêu chuẩn kỹ thuật của các tuyến đường này được thiết kế theo 2dạng: đường ngoài đô thị và đi qua đô thị. Cụ thể, đường ngoài đô thị có quy môcấp III đồng bào, 2 làn xe, tốc độ 80km/h. Đường qua đô thị có quy mô đường phốchính đô thị thứ yếu, tốc độ 60 km/h, cùng với hệ thống thóat nước, nút giaothông dân sinh, cây xanh, điện chiếu sáng…
Theo ông Phạm Hồng Sơn, Tổng Giám đốc Ban Quản lý dự án đường Hồ Chí Minh, dotính chất quan trọng và ý nghĩa huyết mạch của tuyến đường Hồ Chí Minh (quốc lộ14) đi qua khu vực Tây Nguyên nên Chính phủ đã cho phép huy động các nguồn vốnngoài ngân sách Nhà nước để đầu tư nâng cấp, mở rộng tuyến đường này.
Tuy nhiên, để sớm hoàn thành việc nâng cấp, mở rộng tuyến đường, Chính phủ đãđồng ý bổ sung đầu tư bằng nguồn vốn trái phiếu Chính phủ. Các dự án còn lạituyến đường Hồ Chí Minh (quốc lộ 14) cũng được các nhà thầu gấp rút chuẩn bịkhởi công xây dựng.
Giai đoạn tiếp theo đến năm 2020, toàn bộ quốc lộ và hầu hết đường tỉnh trênđịa bàn Tây Nguyên đều vào cấp kỹ thuật, mở rộng và đầu tư xây dựng các quốc lộ,đường tỉnh huyết mạch, có nhu cầu vận tải lớn, nâng cấp các trục dọc, trục ngangnối khu vực duyên hải Nam Trung bộ với Tây Nguyên, nối tới các cửa khẩu quantrọng; xây dựng trạm dừng nghỉ dọc tuyến phục vụ hành khách và du lịch.
100% xã của các tỉnh Tây Nguyên đều có đường ô tô đến trung tâm, trong đó,tối thiểu 70% đường xã được nhựa hóa hoặc bê tông hóa. Đường huyện đạt tối thiểucấp V, đường xã tối thiểu đạt cấp VI, 50% đường thôn, xóm được cứng hóa, đạtloại A trở lên, tối thiểu 50% trục chính nội đồng được cứng hóa…
Đối với hàng không, nghiên cứu mở các tuyến bay quốc tế thẳng đến sân bayLiên Khương (Lâm Đồng), nghiên cứu để có kế hoạch xây dựng sân bay Kon Tum vàothời gian thích hợp…
Ngoài ra, để khuyến khích đầu tư theo hình thức BOT, BT…cho kết cấu hạ tầnggiao thông Tây Nguyên, Ban Chỉ đạo Tây Nguyên, các tỉnh Tây Nguyên đã kiến nghịChính phủ cần sớm có cơ chế đặc thù như có lãi vay ưu đãi, bảo lãnh vay ngânhàng trong, ngoài nước, tỷ lệ tham gia vốn của Nhà nước lớn hơn 49% tổng vốn đầutư so với quy định của Nhà nước.
Cùng với có cơ chế ưu đãi đối với các nhà đầu tư bằng hình BOT được thực hiệnnhư ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, ưu đãi thuế xuất nhập khẩu hàng hóa phụcvụ công trình, hỗ trợ kinh phí giải phóng mặt bằng, nhà đầutư nhận “đất sạch” để thi công công trình, Nhà nước cũng có chính sách hỗ trợphát triển kết cấu hạ tầng giao thông nhằm tạo ra hệ thống giao thông ở Tây Nguyên phát triển bền vững đáp ứngtốt yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh trên địa bànvà cả nước./.
Quang Huy (TTXVN)