Công trình cầu vượt nút giao thông trung tâm quận Long Biên, Hà Nội. (Ảnh: Quang Quyết/TTXVN)Thanh tra Chính Phủ vừa có kết luận về việc chấp hành quy định pháp luật trong việc thực hiện một số dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BT (xây dựng - chuyển giao), BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao) trên địa bàn Hà Nội. Theo đó, hàng loạt dự án nghìn tỷ đã được “điểm danh” với những sai phạm nghiêm trọng.
Thiếu sót về quản lý, sai quy trình
Theo kết luận Thanh tra của Thanh tra Chính Phủ, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội chưa thực hiện đúng quy trình về việc lập, phê duyệt, công bố danh mục dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BT, BOT lĩnh vực giao thông và môi trường trong giai đoạn 2008-2012 gây ảnh hướng tới việc lựa chọn Nhà đầu tư (không đủ số lượng Nhà đầu tư tham gia để lựa chọn).
Việc chưa thực hiện đúng quy định về việc lập, duyệt công bố danh mục dự án đầu tư được pháp luật quy định đã dẫn đến các thông tin cần thiết về chủ trương đầu tư các dự án lĩnh vực cần kêu gọi đầu tư không được công bố rộng rãi để kêu gọi đa dạng các thành phần kinh tế tham gia, hạn chế số lượng các nhà đầu tư tiềm năng có thể tham gia và các dự án, giảm tính minh bạch và cạnh tranh công bằng.
Thực tế, đến thời điểm thanh tra, trong 15 dự án đầu tư theo hình thức BT thuộc lĩnh vực giao thông, môi trường của Hà Nội thì chỉ có 1 dự án được lựa chọn thông qua hình thức đấu thầu có sơ tuyển. 14 dự án còn lại đều thực hiện qua việc chỉ định thầu.
Bên cạnh đó, theo kết luận của Thanh tra Chính Phủ, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội cũng không thực hiện đúng quy trình lựa chọn Nhà đầu tư, thẩm định, đánh giá năng lực đối với một số Nhà đầu tư không chính xác, thiếu chặt chẽ; lựa chọn ký hợp động với một số nhà đầu tư không đảm bảo năng lực theo quy định.
Cụ thể, các dự án được kiểm tra khi trình xin chủ trương lựa chọn nhà đầu tư bằng hình thức chỉ định thầu đều có chung lý do cơ bản là do tính cấp bách, cấp thiết. Tuy nhiên, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội không thực hiện đúng quy trình, không có tài liệu chứng minh, làm rõ thực trạng, mức độ chính xác của việc cấp bách, cấp thiết khi chỉ định các nhà đầu tư thực hiện các dự án này.
Một số nhà đầu tư tại thời điểm được thẩm định, đánh giá và lựa chọn trong khi năng lực về tài chính hạn chế, không đảm bảo năng lực như Công ty Cổ phần Tasco với dự án đường Lê Đức Thọ-Xuân Phương; Công ty Bitexco với dự án đường bao quanh khu tưởng niệm Chu Văn An.
Hầu hết các dự án đều chậm tiến độ, một phần do nguyên nhân năng lực về huy động vốn, bố trí vốn chủ sở hữu tham gia vào dự án của nhà đầu tư yếu kém không đảm bảo theo tiến độ giải ngân cam kết. Điển hình là các dự án đường Lê Đức Thọ-Xuân Phương, dự án trục phía Nam tỉnh Hà Tây cũ...
Việc giám sát thực hiện hợp đồng của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội và các cơ quan có liên quan chưa chặt chẽ. Hầu hết các dự án đều chậm tiến độ, kéo dài nên phải gia hạn hợp đồng, làm phát sinh tăng chi phí đầu tư, không hoàn thành đúng tiến độ để đảm bảo phục vụ các mục tiêu cấp bách, kịp thời như chủ trương nêu ra.
Quá trình thương thảo và ký kết hợp đồng BT kéo dài, phức tạp, nhiều nội dung không cụ thể, đồng nhất, có trường hợp còn ký hợp đồng BT sau khiui dự án khởi công và chấp thuận đưa vào dự án các hạng mục nhà đầu tư đã tự thi công và hoàn thành trước đó.
Đội vốn hàng nghìn tỷ đồng
Theo Thanh tra Chính Phủ, nhiều dự án BT đã bị tăng vốn lên rất nhiều do Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội và các cơ quan trực thuộc thẩm định, phê duyệt chưa chính xác, chưa đúng chế độ quy định làm sai tăng tổng vốn đầu tư dự án, ảnh hưởng đến việc tính toán, sắp xếp các phương án giao đất đối ứng để xác định tiền sử dụng đất.
Các dự án thuộc diện này được Thanh Tra Chính Phủ “điểm danh” bao gồm Dự án Nhà máy nước Yên Sở (kéo dài thêm 18 tháng, chi phí phát sinh thêm 11,5 triệu USD); dự án đường Lê Văn Lương kéo dài; dự án đường trục phía Nam tỉnh Hà Tây cũ; dự án đường Lê Đức Thọ-Xuân Phương; dự án bao quanh khu tưởng niệm Chu Văn An; Dự án liên tỉnh Hà Nội-Hưng Yên; dự án nút giao thông Long Biên.
Điển hình là dự án Nhà máy nước Yên Sở. Dự án này được khởi công xây dựng khi chưa có kết quả thẩm tra thiết kế cơ sở của Bộ Xây dựng cũng như thẩm tra phê duyệt công nghệ của Sở Công nghệ Khoa học Hà Nội, chưa có quyết định phê duyệt dự án đầu tư.
Việc lập thiết kế kỹ thuật, thiết kế bản vẽ thi công, dự toán theo quy định của Nhà nước còn hạn chế và được thực hiện trong quá trình thi công nhà máy. Cơ quan quản lý hợp đồng là Sở Tài nguyên Môi trường không kịp thời tham mưu cho thành phố để hướng dẫn nhà đầu tư lập hồ sơ thiết kế kỹ thuật và dự toán đẩm bảo theo yêu cầu của Hợp đồng và quy định của pháp luật dẫn đến việc điều chỉnh nhiều lần trong quá trình thực hiện.
Việc nhà đầu tư ký hợp đồng EPC và tổng thầu EPC đã thực hiện thi công xây dựng từ đầu tháng 1/2009 theo hồ sơ thiết kế chưa được các cơ quan chức năng thẩm định, thẩm tra thể hiện việc thiếu trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước và các cơ quan khác có liên quan thuộc Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội.
Thứ hai, dự án đường Lê Đức Thọ-Xuân Phương: Công tác lập, thẩm định và phê duyệt tổng vốn đầu tư không chĩnh ác do áp dụng định mức, đơn giá và tính toán khối lượng không đúng làm tăng giá trị hợp đồng BT là 19,5 tỷ đồng.
Dự án bao quanh khu tưởng niệm danh nhân Chu Văn An cũng mắc sai phạm khi công tác lập, thẩm định và phê duyệt dự toán thiết kế thi công, tổng vốn đầu tư không chính xác khiến số tiền tăng lên tới hơn 28 tỷ đồng.
Tương tự là dự án nút giao thông Long Biên, tổng mức tăng giá trị lên tới hơn 70 tỷ đồng do tính toán sai công tác thẩm định, phê duyệt, giải phóng mặt bằng, áp dụng đơn giá...
Dự án liên tỉnh Hà Nội-Hưng Yên bị tăng giá trị tổng mức đầu tư điều chỉnh là 14,4 tỷ đồng.
Đối với dự án đường trục phí Nam tỉnh Hà Tây cũ, cơ quan nhà nước có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt và tính chi phí lãi vay 920 tỷ trong tổng vốn đầu tư dự án BT là chưa có cơ sở. Điều này dẫn đến việc xác định giá trị tổng vốn đầu tư để ký hợp đồng sai tăng 920 tỷ, gây ảnh hưởng lớn đến việc xác định giá trị để giao đất của các dự án khác đối ứng dự án BT.
Tương tự, đường Lê Văn Lương kéo dài thi công một số hạng mục cầu vượt Sông Nhuệ, phát sinh gần 8 tỷ đồng do tăng mật độ cọc.
Thậm chí, chủ đầu tư dự án trục phía Nam tỉnh Hà Tây cũ còn không chấp hành cung cấp tài liệu, có biểu hiện chống đối, cản trở hoạt động thanh tra, ảnh hưởng đến kế hoạch, nội dung, tiến độ và thời gian thanh tra.
Kiến nghị xử lý trách nhiệm của lãnh đạo
Căn cứ vào những vi phạm trên, Thanh tra Chính Phủ kiến nghị Thủ tướng Chính Phủ chỉ đạo Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội thực hiện việc xử lý trách nhiệm của lãnh đạo Ủy ban nhân dân thành phố liên quan đến khuyết điểm, vi phạm trong việc quyết định lựa chọn Nhà đầu tư, thực hiện quy trình chỉ định Nhà đầu tư.
Xử lý trách nhiệm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong việc chậm cấp giấy chứng nhận đầu tư cho dự án đường Hà Nội-Hưng Yên.
Ngoài ra, Thanh tra cũng yêu cầu Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội xử lý trách nhiệm các sở, ban ngành, chức năng, cơ quan quản lý hợp đồng BT và các tổ chức cá nhân đã có khuyết điểm nêu trong kết luận.
