Trong đời sống cộng đồng làng xã Việt Nam, có lẽ không một nơi nào là không cólễ hội (hội làng). Lễ hội là hình ảnh thu nhỏ bộ mặt làng xã người Việt nóichung và từng làng, từng xóm nói riêng.
Hội làng là hiện thân của nền văn hóa đương đại. Theo nhiều sử sách để lạithì nó được phát triển mạnh nhất vào thời Lý.
Hội làng có một vị trí đặc biệt quan trọng trong đời sống của dân làng. Từxa xưa, hội làng đã trở thành một nếp sinh hoạt văn hóa dân gian, một món ăntinh thần không thể thiếu của nhân dân ở mọi vùng quê.
Hội làng thường do một làng đứng ra tổ chức, hoặc có thể do một số lànggần nhau cùng thờ chung một thành hoàng, cùng có mối liên hệ lịch sử thông quasự tích thánh mà họ tôn phụng.
Nhưng, dù là hội của một làng hay liên làng thì hội làng như một mạch nướcngầm xuyên thời gian, bừng chảy trong đời sống vật chất, tinh thần và tâm linhngười Việt.
Hội làng mang tính cộng đồng sâu sắc, là đỉnh cao của sự hòa hợp, đoàn kếtvì một ước nguyện chung cho sự phồn vinh của làng xã, được thể hiện ở năm loạihình chính là:
- Hội lễ nông nghiệp: có những trò diễn nghệ thuật tín ngưỡng, nhắc lạinhững hoạt động sản xuất nông nghiệp như cày bừa, gieo cấy; hoặc rước thờ sảnphẩm nông nghiệp như bông lúa, bánh trái...; hoặc rèn luyện kỹ năng lao độngbằng cách săn bắt thú vật...
- Hội lễ phồn thực, giao duyên: gắn với những quan niệm về tín ngưỡng vàquan hệ tình yêu, hôn nhân.
- Hội văn nghệ, giải trí: là loại hình của những làn điệu dân ca, nhữnglối chơi, cách chơi nghệ thuật, thể hiện sinh hoạt văn hóa cộng đồng.
- Hội thi tài: nhằm rèn luyện thử thách nâng cao bản lĩnh của thành viêntrong cộng đồng như kéo co, bơi chải, vật, chạy cướp cầu.
- Hội lịch sử: là loại hình có nguồn gốc dùng trò diễn để nhắc lại hoặcbiểu dương một hành động, một sự tích, một nhân vật lịch sử.
Các làng quê nước ta thường tổ chức hội làng vào mùa Xuân, là khi đất trờigiao hòa, thiên nhiên tươi tốt, lòng người hân hoan.
Hội làng được coi là thời điểm cuốn hút nhất, tưng bừng nhất với nhữngnghi thức tôn nghiêm và thuần Việt, nối từ đời này qua đời khác bằng những hìnhthức tế lễ, rước, trò vui và hát xướng.
Có những hội làng trở nên tiêu biểu, nổi tiếng gần xa như Hội Đền Hùng(Phú Thọ); hội Cổ Loa, Lệ Mật và Phù Đổng (Hà Nội); hội Đồng Kỵ, hội Lim, hộichùa Dâu, hội đền Bà Chúa Kho (Bắc Ninh); hội Yên Thế, Xương Giang, Thổ Hà, VạnVân (Bắc Giang); các hội làng ở Hà Tây; hội đền Kiếp Bạc (Hải Dương); hội chùaKeo (Thái Bình) và hội đua ghe ngo của đồng bào Khmer Nam Bộ...
Hội làng hiện nay thường được mở trong ba ngày. Ngày đầu là lễ nhập tịch(mở cửa đình); ngày thứ hai (chính hội) gồm các nghi lễ như rước ngai kiệu, tếlễ, dâng hương và các trò vui; ngày thứ ba làm lễ tế dã, hoặc rước lại (kết thúchội).
Nội dung chủ yếu của hội làng được chia ra làm hai phần rõ rệt: phần lễ vàphần hội.
Trong phần lễ, đoàn rước có tính chất “quy mô và hoành tráng nhất.” Tục lệrước của các làng đều tương tự giống nhau. Đây có thể gọi là “Cuộc biểu dươnglực lượng” của làng.
Đoàn rước lớn có thể đông tới 300-400 người, được phân ra làm nhiều tiểuban, mỗi tiểu ban đảm nhiệm một trọng trách.
Tiểu ban phù giá khiêng ngai kiệu, chiêng trống, hương án, long đình...Tiểu ban hộ giá đi sau hương án, đồ thờ có cờ hàng báo, cờ ngũ hành và các đồ hộquốc như trùy đồng, hồng trượng, phủ việt, rồi tiếp theo là tàn lọng uy nghicùng đội nhạc cổ “lưu thủy” hòa tấu rộn rã. Tất cả mọi nghi lễ, rước, tế, dânghương tưởng niệm, làm trò nhà phật đều nói lên tấm lòng thành kính, biết ơn củadân làng đối với người xưa.
Phần lễ ở trong đình (đền, chùa) rất trang trọng và tôn nghiêm. Ở bênngoài là phần hội thật là vui nhộn, sôi nổi.
Hội làng từ xa xưa vốn đã có rất nhiều trò vui như đánh đu, đấu vật, cướpcờ, chọi gà, cầu lông, bóng bàn, bóng chuyền, cờ tướng... thu hút nhiều ngườitham gia, cổ vũ.
Ngoài ra còn có các tiết mục như hát ả đào, hát trống quân, hát đối quanhọ ở các nơi trên đình, đền, chùa và dưới thuyền, tối có “chiếu chèo” hoặc giaolưu văn nghệ, thơ ca... mang đậm màu sắc dân gian truyền thống.
Hội làng là di sản văn hóa đặc sắc của dân tộc, cần được bảo tồn và pháthuy, để các giá trị văn hóa của lễ hội trở thành nguồn lực to lớn tác động mạnhmẽ trong đời sống tinh thần của nhân dân, từ đó khơi dậy được niềm tự hào củamọi người đối với quê hương, đồng thời cũng nêu cao ý thức cho con cháu phải bảovệ, giữ gìn và phát huy những truyền thống tốt đẹp của cha ông ta đã để lại./.
Hội làng là hiện thân của nền văn hóa đương đại. Theo nhiều sử sách để lạithì nó được phát triển mạnh nhất vào thời Lý.
Hội làng có một vị trí đặc biệt quan trọng trong đời sống của dân làng. Từxa xưa, hội làng đã trở thành một nếp sinh hoạt văn hóa dân gian, một món ăntinh thần không thể thiếu của nhân dân ở mọi vùng quê.
Hội làng thường do một làng đứng ra tổ chức, hoặc có thể do một số lànggần nhau cùng thờ chung một thành hoàng, cùng có mối liên hệ lịch sử thông quasự tích thánh mà họ tôn phụng.
Nhưng, dù là hội của một làng hay liên làng thì hội làng như một mạch nướcngầm xuyên thời gian, bừng chảy trong đời sống vật chất, tinh thần và tâm linhngười Việt.
Hội làng mang tính cộng đồng sâu sắc, là đỉnh cao của sự hòa hợp, đoàn kếtvì một ước nguyện chung cho sự phồn vinh của làng xã, được thể hiện ở năm loạihình chính là:
- Hội lễ nông nghiệp: có những trò diễn nghệ thuật tín ngưỡng, nhắc lạinhững hoạt động sản xuất nông nghiệp như cày bừa, gieo cấy; hoặc rước thờ sảnphẩm nông nghiệp như bông lúa, bánh trái...; hoặc rèn luyện kỹ năng lao độngbằng cách săn bắt thú vật...
- Hội lễ phồn thực, giao duyên: gắn với những quan niệm về tín ngưỡng vàquan hệ tình yêu, hôn nhân.
- Hội văn nghệ, giải trí: là loại hình của những làn điệu dân ca, nhữnglối chơi, cách chơi nghệ thuật, thể hiện sinh hoạt văn hóa cộng đồng.
- Hội thi tài: nhằm rèn luyện thử thách nâng cao bản lĩnh của thành viêntrong cộng đồng như kéo co, bơi chải, vật, chạy cướp cầu.
- Hội lịch sử: là loại hình có nguồn gốc dùng trò diễn để nhắc lại hoặcbiểu dương một hành động, một sự tích, một nhân vật lịch sử.
Các làng quê nước ta thường tổ chức hội làng vào mùa Xuân, là khi đất trờigiao hòa, thiên nhiên tươi tốt, lòng người hân hoan.
Hội làng được coi là thời điểm cuốn hút nhất, tưng bừng nhất với nhữngnghi thức tôn nghiêm và thuần Việt, nối từ đời này qua đời khác bằng những hìnhthức tế lễ, rước, trò vui và hát xướng.
Có những hội làng trở nên tiêu biểu, nổi tiếng gần xa như Hội Đền Hùng(Phú Thọ); hội Cổ Loa, Lệ Mật và Phù Đổng (Hà Nội); hội Đồng Kỵ, hội Lim, hộichùa Dâu, hội đền Bà Chúa Kho (Bắc Ninh); hội Yên Thế, Xương Giang, Thổ Hà, VạnVân (Bắc Giang); các hội làng ở Hà Tây; hội đền Kiếp Bạc (Hải Dương); hội chùaKeo (Thái Bình) và hội đua ghe ngo của đồng bào Khmer Nam Bộ...
Hội làng hiện nay thường được mở trong ba ngày. Ngày đầu là lễ nhập tịch(mở cửa đình); ngày thứ hai (chính hội) gồm các nghi lễ như rước ngai kiệu, tếlễ, dâng hương và các trò vui; ngày thứ ba làm lễ tế dã, hoặc rước lại (kết thúchội).
Nội dung chủ yếu của hội làng được chia ra làm hai phần rõ rệt: phần lễ vàphần hội.
Trong phần lễ, đoàn rước có tính chất “quy mô và hoành tráng nhất.” Tục lệrước của các làng đều tương tự giống nhau. Đây có thể gọi là “Cuộc biểu dươnglực lượng” của làng.
Đoàn rước lớn có thể đông tới 300-400 người, được phân ra làm nhiều tiểuban, mỗi tiểu ban đảm nhiệm một trọng trách.
Tiểu ban phù giá khiêng ngai kiệu, chiêng trống, hương án, long đình...Tiểu ban hộ giá đi sau hương án, đồ thờ có cờ hàng báo, cờ ngũ hành và các đồ hộquốc như trùy đồng, hồng trượng, phủ việt, rồi tiếp theo là tàn lọng uy nghicùng đội nhạc cổ “lưu thủy” hòa tấu rộn rã. Tất cả mọi nghi lễ, rước, tế, dânghương tưởng niệm, làm trò nhà phật đều nói lên tấm lòng thành kính, biết ơn củadân làng đối với người xưa.
Phần lễ ở trong đình (đền, chùa) rất trang trọng và tôn nghiêm. Ở bênngoài là phần hội thật là vui nhộn, sôi nổi.
Hội làng từ xa xưa vốn đã có rất nhiều trò vui như đánh đu, đấu vật, cướpcờ, chọi gà, cầu lông, bóng bàn, bóng chuyền, cờ tướng... thu hút nhiều ngườitham gia, cổ vũ.
Ngoài ra còn có các tiết mục như hát ả đào, hát trống quân, hát đối quanhọ ở các nơi trên đình, đền, chùa và dưới thuyền, tối có “chiếu chèo” hoặc giaolưu văn nghệ, thơ ca... mang đậm màu sắc dân gian truyền thống.
Hội làng là di sản văn hóa đặc sắc của dân tộc, cần được bảo tồn và pháthuy, để các giá trị văn hóa của lễ hội trở thành nguồn lực to lớn tác động mạnhmẽ trong đời sống tinh thần của nhân dân, từ đó khơi dậy được niềm tự hào củamọi người đối với quê hương, đồng thời cũng nêu cao ý thức cho con cháu phải bảovệ, giữ gìn và phát huy những truyền thống tốt đẹp của cha ông ta đã để lại./.
Thúy Hằng (TTXVN)
