HòaBình được biết đến là cái nôi của nền văn hóa dân tộc Mường. Ở đây, đểtìm gặp người nắm giữ cổ vật về người Mường xưa thì không hiếm, nhưng đểtìm được người nghiên cứu cổ vật về quan lang xứ Mường thì chỉ có riêngmình ông - đó là ông Bùi Thanh Bình, hiện nắm giữ bộ sưutập đồ sộ, độc nhất vô nhị về quan lang xứ Mường xa xưa.
Vượtcon dốc lớn phía sau chợ Chăm lên lưng quả đồi, chúng tôi tìm đến nhàriêng của ông Bùi Thanh Bình ở tổ 6, phường Thái Bình, thành phố HòaBình. Trong khuôn viên trên 4.000m2, ông Bình đang xây dựng 4 ngôi nhàsàn lớn để trưng bày gần 4.000 cổ vật mà ông đã cất công tìm kiếm, lưugiữ được trong hơn 30 năm qua.
Tìm đến khu trưng bày cổ vật của ôngBình, từ những ông mo, bà mế cho đến những vị am hiểu về cổ vật vùngMường, đều không khỏi ngỡ ngàng thán phục trước một bảo tàng văn hóaMường sống động của ông. Tất cả những vật dụng dù là nhỏ nhất như cáigiỏ đựng cau trầu, cái nơm úp cá… cho đến những vật dụng sang trọng, độcđáo của quan lang người Mường đều được ông Bình nâng niu, quý trọng.Thông qua những hiện vật trưng bày, người xem như được lạc vào thế giớiMường xưa…
Trò chuyện với chúng tôi, ông Bình chobiết ông sinh ra ở vùng đất cổ Mường Động (Kim Bôi), một trong bốn vùngMường lớn: Bi-Vang-Thàng-Động của tỉnh Hòa Bình.
Với ông, tất cảnhững vật dụng dù nhỏ nhất cho đến những đồ vật gia bảo của dòng họMường đều là máu thịt mà ông tự thấy mình phải có trách nhiệm giữ gìn.Chính vì thế, ông đã dành nhiều thời gian mày mò nghiên cứu, sưu tầm cácvật dụng của bà con dân tộc, của các tầng lớp quan lang người Mườngxưa.
Cũng do đặc thù về công việc, đã từng công tác tại Công an tỉnh,hoạt động trong lĩnh vực văn hóa chính trị, đến năm 1984 ông chuyểnngành về Công ty du lịch Hà Sơn Bình (nay là Công ty cổ phần du lịch HòaBình).
Ông Bình được phân công là cán bộ hướng dẫn khách tham quan lêncác bản làng của đồng bào dân tộc. Đưa khách đi nhiều nơi, đến các vùngsâu, vùng xa, ông có cơ hội tiếp tục công việc sưu tầm thêm nhiều hiệnvật cổ phong phú. Với suy nghĩ đơn giản rằng, nếu mình không lưu giữ thìcon cháu mai sau sẽ không biết được những giá trị văn hóa của dân tộcmình. Nhiều vật dụng bà con bỏ đi vì đã cũ, rồi những chiếc cồng chiêngcổ bà con muốn bán, ông đều tìm cách mua về.
Cứ thế, tất cả tiền bạc làmra, sức khỏe sẵn có, ông đều dành cho những cuộc băng rừng, vượt núi,cóp nhặt cồng chiêng, cóp nhặt tinh hoa văn hóa dân tộc Mường. Cho đếnnay ông đã có gần 4.000 hiện vật trưng bày.
Theo ông, đáng chú ý nhấtvẫn là bộ cồng chiêng cổ cùng nhiều vật dụng của quan lang người Mường.Trong bộ cồng chiêng mà ông nắm giữ có đủ các loại kích cỡ với nhữngdòng chiêng khác nhau. Đặc biệt hơn cả là ông không chỉ sưu tầm chiêng,mà còn hiểu âm nhạc cồng chiêng và trình diễn được những bài chiêng cổxưa mà cha ông truyền lại.
Nắm giữ kho tàng hiệnvật phong phú, cùng với đam mê, tâm huyết của mình với văn hóa Mường,ông Bùi Thanh Bình đang hoàn tất các thủ tục trình Ủy ban nhân dân tỉnhcho phép thành lập Trung tâm bảo tồn phát huy di sản văn hóa Mường.
Trong công trình xây dựng của mình, ngoài khu trưng bày những hiện vậtcổ về văn hóa Mường nói chung, ông Bình còn có ý tưởng xây dựng khutrưng bày riêng những đồ vật cổ của quan lang người Mường. Bởi trong khotàng hiện vật mà ông có được, rất nhiều đồ trang trí, trang sức và sinhhoạt hàng ngày của tầng lớp quan lang xưa kia được chế tác thủ côngnhưng vô cùng tinh tế, mà theo ông đó là những giá trị văn hóa lịch sửcần được giữ gìn.
Bên cạnh việc giới thiệu về những tấm gương của tầnglớp quan lang trí thức, nhiều dũng tướng xả thân vì Tổ quốc đã được Chủtịch Hồ Chí Minh gửi thư khen ngợi, qua đó ông cũng muốn thay đổi lại tưduy, suy nghĩ của mọi người về tầng lớp quan lang xưa kia. Bởi thànhkiến một thời và cho đến nay trong tiềm thức nhiều người vẫn nghĩ quanlang là xấu, là vô cùng tàn ác. Nhưng thực tế không phải quan lang nàocũng tàn ác.
Bà con người Mường ở nhiều tỉnh miền Bắc Việt Nam, đặcbiệt là tỉnh Hòa Bình đều biết về câu ca: "Khát nước xuống suối/Đóilòng thì đến nhà lang”. Nhiều tấm gương của dòng họ Đinh Công (vùngMường Động) nhắc lại công lao giúp đỡ dân lành, có công với đất nước củanhà Lang…
Ông Lê Quốc Khánh, Phó Giám đốc Bảo tàngtỉnh Hòa Bình cho biết cán bộ Bảo tàng tỉnh cùng giới chuyên môn giậtmình khi chứng kiến một cá nhân có bộ sưu tập cổ vật độc đáo và đồ sộnhư vậy, và hoàn toàn nhất trí, ủng hộ cho ý tưởng thành lậpTrung tâm bảo tồn, phát huy di sản văn hóa Mường của ông Bình. Nếu thànhcông và sớm đi vào hoạt động thì đây thực sự sẽ là khu trưng bày nhữnghiện vật hiếm có, đặc biệt là những cổ vật của tầng lớp quan lang ngườiMường./.
Vượtcon dốc lớn phía sau chợ Chăm lên lưng quả đồi, chúng tôi tìm đến nhàriêng của ông Bùi Thanh Bình ở tổ 6, phường Thái Bình, thành phố HòaBình. Trong khuôn viên trên 4.000m2, ông Bình đang xây dựng 4 ngôi nhàsàn lớn để trưng bày gần 4.000 cổ vật mà ông đã cất công tìm kiếm, lưugiữ được trong hơn 30 năm qua.
Tìm đến khu trưng bày cổ vật của ôngBình, từ những ông mo, bà mế cho đến những vị am hiểu về cổ vật vùngMường, đều không khỏi ngỡ ngàng thán phục trước một bảo tàng văn hóaMường sống động của ông. Tất cả những vật dụng dù là nhỏ nhất như cáigiỏ đựng cau trầu, cái nơm úp cá… cho đến những vật dụng sang trọng, độcđáo của quan lang người Mường đều được ông Bình nâng niu, quý trọng.Thông qua những hiện vật trưng bày, người xem như được lạc vào thế giớiMường xưa…
Trò chuyện với chúng tôi, ông Bình chobiết ông sinh ra ở vùng đất cổ Mường Động (Kim Bôi), một trong bốn vùngMường lớn: Bi-Vang-Thàng-Động của tỉnh Hòa Bình.
Với ông, tất cảnhững vật dụng dù nhỏ nhất cho đến những đồ vật gia bảo của dòng họMường đều là máu thịt mà ông tự thấy mình phải có trách nhiệm giữ gìn.Chính vì thế, ông đã dành nhiều thời gian mày mò nghiên cứu, sưu tầm cácvật dụng của bà con dân tộc, của các tầng lớp quan lang người Mườngxưa.
Cũng do đặc thù về công việc, đã từng công tác tại Công an tỉnh,hoạt động trong lĩnh vực văn hóa chính trị, đến năm 1984 ông chuyểnngành về Công ty du lịch Hà Sơn Bình (nay là Công ty cổ phần du lịch HòaBình).
Ông Bình được phân công là cán bộ hướng dẫn khách tham quan lêncác bản làng của đồng bào dân tộc. Đưa khách đi nhiều nơi, đến các vùngsâu, vùng xa, ông có cơ hội tiếp tục công việc sưu tầm thêm nhiều hiệnvật cổ phong phú. Với suy nghĩ đơn giản rằng, nếu mình không lưu giữ thìcon cháu mai sau sẽ không biết được những giá trị văn hóa của dân tộcmình. Nhiều vật dụng bà con bỏ đi vì đã cũ, rồi những chiếc cồng chiêngcổ bà con muốn bán, ông đều tìm cách mua về.
Cứ thế, tất cả tiền bạc làmra, sức khỏe sẵn có, ông đều dành cho những cuộc băng rừng, vượt núi,cóp nhặt cồng chiêng, cóp nhặt tinh hoa văn hóa dân tộc Mường. Cho đếnnay ông đã có gần 4.000 hiện vật trưng bày.
Theo ông, đáng chú ý nhấtvẫn là bộ cồng chiêng cổ cùng nhiều vật dụng của quan lang người Mường.Trong bộ cồng chiêng mà ông nắm giữ có đủ các loại kích cỡ với nhữngdòng chiêng khác nhau. Đặc biệt hơn cả là ông không chỉ sưu tầm chiêng,mà còn hiểu âm nhạc cồng chiêng và trình diễn được những bài chiêng cổxưa mà cha ông truyền lại.
Nắm giữ kho tàng hiệnvật phong phú, cùng với đam mê, tâm huyết của mình với văn hóa Mường,ông Bùi Thanh Bình đang hoàn tất các thủ tục trình Ủy ban nhân dân tỉnhcho phép thành lập Trung tâm bảo tồn phát huy di sản văn hóa Mường.
Trong công trình xây dựng của mình, ngoài khu trưng bày những hiện vậtcổ về văn hóa Mường nói chung, ông Bình còn có ý tưởng xây dựng khutrưng bày riêng những đồ vật cổ của quan lang người Mường. Bởi trong khotàng hiện vật mà ông có được, rất nhiều đồ trang trí, trang sức và sinhhoạt hàng ngày của tầng lớp quan lang xưa kia được chế tác thủ côngnhưng vô cùng tinh tế, mà theo ông đó là những giá trị văn hóa lịch sửcần được giữ gìn.
Bên cạnh việc giới thiệu về những tấm gương của tầnglớp quan lang trí thức, nhiều dũng tướng xả thân vì Tổ quốc đã được Chủtịch Hồ Chí Minh gửi thư khen ngợi, qua đó ông cũng muốn thay đổi lại tưduy, suy nghĩ của mọi người về tầng lớp quan lang xưa kia. Bởi thànhkiến một thời và cho đến nay trong tiềm thức nhiều người vẫn nghĩ quanlang là xấu, là vô cùng tàn ác. Nhưng thực tế không phải quan lang nàocũng tàn ác.
Bà con người Mường ở nhiều tỉnh miền Bắc Việt Nam, đặcbiệt là tỉnh Hòa Bình đều biết về câu ca: "Khát nước xuống suối/Đóilòng thì đến nhà lang”. Nhiều tấm gương của dòng họ Đinh Công (vùngMường Động) nhắc lại công lao giúp đỡ dân lành, có công với đất nước củanhà Lang…
Ông Lê Quốc Khánh, Phó Giám đốc Bảo tàngtỉnh Hòa Bình cho biết cán bộ Bảo tàng tỉnh cùng giới chuyên môn giậtmình khi chứng kiến một cá nhân có bộ sưu tập cổ vật độc đáo và đồ sộnhư vậy, và hoàn toàn nhất trí, ủng hộ cho ý tưởng thành lậpTrung tâm bảo tồn, phát huy di sản văn hóa Mường của ông Bình. Nếu thànhcông và sớm đi vào hoạt động thì đây thực sự sẽ là khu trưng bày nhữnghiện vật hiếm có, đặc biệt là những cổ vật của tầng lớp quan lang ngườiMường./.
Nhan Sinh (TTXVN)
