Sản xuất, tiêu dùng bền vững là một trong những xu hướng tất yếu không chỉ ở Việt Nam mà còn ở các nước trên thế giới, đặc biệt trong bối cảnh các nguồn nguyên vật liệu sơ cấp của Việt Nam ngày càng cạn kiệt.
Đây là ý kiến của đại diện Bộ Công Thương tại Tọa đàm: “Sản xuất và phân phối Xanh-Giải pháp cho phát triển kinh tế bền vững” do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 30/8, tại Hà Nội.
Nhiều triển vọng tích cực
Việt Nam là nước cam kết mạnh mẽ trong thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững thông qua việc ban hành Định hướng chiến lược phát triển bền vững Việt Nam năm 2004, Chiến lược phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011-2020 và mới đây nhất là Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững.
Theo ông Nguyễn Hoàng Huân, Phó Giám đốc Công ty Cổ phần Tin học, Công nghệ, Môi trường - Vinacomin (VITE), sản xuất Xanh, sạch hơn là một xu hướng tất yếu và điều này sẽ ảnh hưởng tới các doanh nghiệp theo cả hai hình thức là chủ động và bị động.
[Đáp ứng tiêu chuẩn cao: Cơ hội gia tăng hàng Việt vào chuỗi cung ứng]
Ví dụ từ ngành than, ông cho rằng, trong quá trình sản xuất, một phần các nguyên nhiên vật liệu có thể sẽ bị thải bỏ, song xu hướng sẽ chuyển đổi để làm sao các chất thải được đưa vào thành một dạng thành phẩm khác để kéo dài quá trình sản xuất.
Hơn nữa, trong quá trình triển khai sản xuất Xanh, sạch hơn các doanh nghiệp sản xuất than có cơ hội được tiếp cận với công nghệ, phương pháp khai thác, chế biến hiện đại để từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất cũng như tiết kiệm năng lượng và từ đó góp phần bảo vệ môi trường một cách tốt hơn. Quan trọng hơn, sản xuất Xanh, sạch hơn giúp tăng hiệu quả các dự án, nâng uy tín của doanh nghiệp và sức cạnh tranh của các sản phẩm.
Trong khi đó, xu hướng tiêu dùng bền vững cũng ngày một làn tỏa, tạo động lực thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp trong lĩnh vực phân phối, bán lẻ.
Bà Nguyễn Thị Mỹ Hưng, Quản lý Bộ phận Trách nhiệm xã hội doanh nghiệp của MM Mega Market Việt Nam nhìn nhận, Người tiêu dùng hiện nay, đặc biệt là giới trẻ rất chủ động trong việc tìm kiếm những sản phẩm hay những dịch vụ bảo vệ môi trường bền vững. Đơn cử từ việc không lấy túi nilon khi đi mua hàng, hay chủ động lựa chọn những sản phẩm tốt hơn cho sức khỏe và môi trường như dùng các hộp được làm từ bã mía, hoặc sữa chua ít đường hơn…
“Xu hướng tiêu dùng Xanh càng ngày càng mạnh mẽ hơn, làm cho doanh nghiệp phải có tư duy thay đổi, làm sao để sản phẩm và dịch vụ của mình đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng mới hiện nay,” đại diện MM Mega Market Việt Nam nói.
Thích ứng xu hướng này, MM Mega Market đã xây dựng chuỗi siêu thị đầu tiên không phát túi nilon cho khách hàng tại quầy tính tiền và đưa ra những giải pháp cho khách hàng, như thùng carton để khách hàng đựng, túi mua hàng sử dụng nhiều lần, túi nilon phân hủy sinh học, tập trung kinh doanh các sản phẩm hữu cơ…
Bên cạnh đó, tại các cơ sở, MM Mega Market dùng hệ thống khuếch tán ánh sáng tự nhiên để tiết kiệm điện, thay thế trang thiết bị để sử dụng năng lượng hiệu quả hơn, như lắp đặt hệ thống năng lượng Mặt Trời tại 11 trung tâm.
“Với tất cả những hành động như vậy, hằng năm MM Mega Market giảm phát ra ngoài môi trường từ 5.000-7.000 tấn CO2,” bà Nguyễn Thị Mỹ Hưng cho hay.
Tạo "đòn bẩy" từ cơ chế chính sách
Áp dụng các mô hình kinh tế tuần hoàn là một trong những xu hướng tất yếu tại Việt Nam trong thời gian tới. Tuy vậy, khi triển khai, các doanh nghiệp cũng gặp nhiều vướng mắc.
Đối với ngành than, ông Nguyễn Hoàng Huân cho rằng, một trong những khó khăn hiện tại là thiếu sự tương đồng, kết nối với địa phương. Lấy ví dụ thực tế theo ông, có rất nhiều đơn vị xung quanh khu vực mà Vinacomin đang triển khai sản xuất thực hiện còn chưa đồng bộ. Chưa kể, các chi phí để chuyển đổi công nghệ, nhân lực, chi phí về chuyển giao, nghiên cứu, đào tạo… cũng cần rất lớn.
Hơn nữa, đến thời điểm hiện tại, vẫn chưa có một hình thức hay chính sách mang tính chất ưu tiên những đơn vị sản xuất xanh, sạch hơn.
“Ở nhiều quốc gia, nếu hai đơn vị cùng sản xuất ra một thiết bị nhưng đơn vị nào sản xuất sạch hơn, Xanh hơn thì sẽ được ưu tiên sử dụng và không những ưu tiên về chính sách và mà còn ưu tiên về quảng bá sản phẩm,” ông Huân nêu ý kiến.
Thực tế, sản xuất và tiêu dùng bền vững là mắt xích không thể thiếu trong phát triển bền vững. Vậy nên, thay đổi mẫu hình sản xuất và tiêu dùng là tất yếu, là trách nhiệm đảm bảo sự phát triển lâu dài và bền vững của chúng ta trong tương lai.
Theo ông Cù Huy Quang, Phó Chánh Văn phòng Sản xuất và Tiêu dùng bền vững (Bộ Công Thương), trong sản xuất bền vững, Bộ Công Thương đã xây dựng được những phương pháp tính định mức tiêu hao nguyên vật liệu trong các ngành công nghiệp; xây dựng những mô hình thu gom, tái chế, những mô hình về tái sản xuất, tái sử dụng đối với những mặt hàng.
Trong lĩnh vực tiêu dùng bền vững, Bộ Công Thương đã áp dụng trong nhiều hệ thống siêu thị, hệ thống chợ đầu mối nhằm thay đổi nhận thức của người dân trong việc tiêu dùng, sử dụng những túi nilon sử dụng một lần bằng những đồ vật sử dụng vật liệu có thể tái chế được như túi cói hay làm bằng những vật liệu khác.
Thời gian tới, đơn vị này sẽ tiếp tục tham mưu cho lãnh đạo Bộ Công Thương nhằm xây dựng tiêu chuẩn về những mô hình kinh tế tuần hoàn, định mức tiêu hao nguyên vật liệu trong các ngành công nghiệp.
Bên cạnh đó, đẩy mạnh áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn vào những khu công nghiệp, khu chế xuất. Áp dụng những mô hình về tái chế, tái thu hồi, tái sử dụng trong các ngành công nghiệp, đặc biệt là trong các ngành có rất nhiều tiềm năng về tái chế; nâng cao năng lực quản lý cho các địa phương nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi sản xuất bền vững.
Tuy vậy, ông Cù Huy Quang cũng lưu ý các doanh nghiệp cần xác định quá trình chuyển đổi sang nền sản xuất bền vững, sản xuất Xanh, tiêu dùng bền vững, tiêu dùng xanh là một xu thế tất yếu và sản xuất bền vững là con đường chiến lược để hướng tới phát triển bền vững.
“Chúng ta có thể thúc đẩy doanh nghiệp từ những chính sách ưu tiên để giúp họ chuyển đổi sang mô hình sản xuất Xanh, chuyển đổi mô hình, phương pháp, phương thức Xanh hóa trong quá trình sản xuất cũng như trong quá trình tiêu dùng,” ông nói.
Trong khi đó, đại diện MM Mega Market khuyến nghị các doanh nghiệp nên có thêm những bộ phận hay cán bộ chuyên trách về mảng phát triển bền vững để tìm hiểu những khung luật, hiểu về chính sách. Bởi doanh nghiệp sẽ hiểu rõ chính mình đang ở mức độ nào trong phát triển bền vững và đi tìm những giải pháp phù hợp với doanh nghiệp của mình thì hành trình chuyển đổi sang hướng bền vững sẽ nhanh hơn./.