Tìm giải pháp giúp nâng cao giá trị ngành càphê Việt Nam

Để nâng giá trị ngành càphê phải bắt đầu từ nhận thức của nông dân, phải làm càphê sạch mới bán được giá cao; để có càphê sạch phải bắt đầu sạch từ giống, phân, thuốc, giống chất lượng cao.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Lê Minh Hoan phát biểu tại hội thảo. (Ảnh: Xuân Anh/TTXVN)

Việt Nam có tiềm năng và lợi thế phát triển chuỗi càphê nhưng trên thực tế, giá trị xuất khẩu càphê hiện chưa phản ánh đúng tiềm năng đó.

Để nâng cao giá trị càphê Việt trên thị trường quốc tế, còn rất nhiều việc phải làm, từ chỗ sản xuất sạch đến chế biến sâu và xây dựng thương hiệu. Đây là nhận định của chuyên gia tại Hội thảo “Tăng giá trị cho càphê Việt, cách nào?”, diễn ra trong khuôn khổ chuỗi sự kiện Tôn vinh càphê Việt năm 2023 tổ chức chiều 4/3, tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Giá trị gia tăng thấp

Năm 2022, sản lượng càphê xuất khẩu của Việt Nam đạt khoảng 1,72 triệu tấn với giá trị đạt 3,94 tỷ USD và nằm trong nhóm nông sản chủ lực có kim ngạch xuất khẩu trên 3 tỷ USD. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, giá trị xuất khẩu đó chưa phản ánh giá trị thực mà càphê Việt Nam có thể đạt được do tỷ lệ chế biến sâu còn thấp.

Ông Thái Như Hiệp, Phó Chủ tịch Hiệp hội càphê Cacao Việt Nam, Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Vĩnh Hiệp, cho biết hiện tổng diện tích trồng càphê của cả nước khoảng 710.000ha; trong đó diện tích cho thu hoạch là 650.000 ha, chủ yếu tập trung ở 5 tỉnh Tây Nguyên.

Theo ông Thái Như Hiệp, dù có diện tích trồng và sản lượng lớn nhưng hiện nay ngành càphê Việt Nam chỉ đang phát triển phần ngọn là xuất khẩu thô là chính và chưa quan tâm giải quyết phần gốc của chuỗi giá trị. Muốn tăng tỷ lệ chế biến, chế biến sâu cần sự tham gia của doanh nghiệp và cả Nhà nước, để giải quyết cái gốc đầu tiên. Tập trung vào chỉ dẫn địa lý, truy xuất nguồn gốc, an toàn vệ sinh thực phẩm… là mấu chốt cho ngành càphê phát triển.

Ông Hồ Văn Mười, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Đắk Nông, cho biết hiện nay, diện tích càphê tại Đắk Nông chiếm 23% diện tích đất nông nghiệp của tỉnh và 59,7% tổng diện tích cây công nghiệp lâu năm và chiếm trên 18% cả nước (đứng thứ 3 cả nước và khu vực Tây Nguyên, sau tỉnh Đắk Lắk và Lâm Đồng). Theo thống kê sơ bộ đến hết năm 2022, tổng diện tích ước đạt 139.932ha, năng suất bình quân đạt 2,8 tấn/ha, tổng sản lượng ước đạt 356.612 tấn/năm. càphê được trồng tại Đắk Nông chủ yếu là càphê vối Robusta (chiếm 99% diện tích).

Mặc dù có diện tích trồng lớn, và là cây trồng sinh kế của nhiều nông dân nhưng điểm yếu của ngành càphê Đắk Nông là chưa chuyên sâu, còn manh mún nhỏ lẻ. Nếu không khắc phục được tình trạng này, rất khó nâng cao giá trị ngành càphê. Nâng giá trị ngành càphê phải bắt đầu từ nhận thức của nông dân, phải làm càphê sạch mới bán được giá cao. Để có càphê sạch phải bắt đầu sạch từ giống, phân, thuốc, giống chất lượng cao.

[Lễ hội càphê Buôn Ma Thuột: Điểm đến của càphê thế giới]

Ông Trần Thanh Hải, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Sở giao dịch càphê và hàng hóa Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk), cho biết Việt Nam là nhà sản xuất càphê Robusta lớn nhất thế giới; khoảng cách với nước đứng thứ hai là rất lớn. Thông thường lẽ ra, Việt Nam phải là bên quyết định giá càphê Robusta vì chúng ta chiếm tới 60% thị phần thế giới. Tuy nhiên trên thực tế, dù xuất khẩu càphê lớn nhưng chuỗi giá trị gia tăng cho người trồng càphê Việt Nam rất nhỏ. Giá bán càphê rang xay ở thị trường Bắc Mỹ vẫn cao hơn nhiều so với Việt Nam. Nguyên nhân là vì càphê của Việt Nam không có thương hiệu, giá trị gia tăng của nông dân cực thấp so với người bán lẻ, người rang xay.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Lê Minh Hoan cho rằng thế giới tiếp cận càphê không chỉ là một loại thức uống. Càphê là một chuỗi giá trị rất đa dạng từ mật ong hoa càphê, thuốc nhộm vải, sợi, giày cũng có thể làm từ càphê, phân bón từ bã càphê… Nhưng Việt Nam còn đang làm càphê thô, không gian giá trị của càphê Việt Nam đang bỏ trống hoàn toàn hoặc chỉ mới là manh nha khai thác.

Xây dựng chuỗi giá trị

Ông Nguyễn Ngọc Luận, Tổng giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn Liên kết thương mại Toàn cầu (thương hiệu càphê Meet More), cho rằng doanh nghiệp sản xuất, chế biến, kinh doanh càphê Việt Nam đang làm việc tự phát và chưa có yếu tố phát triển bền vững. Trong bài toán nâng cao giá trị nông sản Việt, chế biến sâu sẽ mang lại giá trị gia tăng lớn hơn nhiều so với xuất khẩu nguyên liệu thô.

Muốn nâng tỷ trọng chế biến sâu, gia tăng giá trị càphê nói riêng, nông sản nói chung cần có chính sách khuyến khích cho các doanh nghiệp trong nước tập trung nghiên cứu phát triển, tạo ra các dòng sản phẩm đa dạng phục vụ thị trường. Đây cũng chính là tiền đề để xây dựng thương hiệu cho sản phẩm với thị trường nội địa và quốc tế.

Cùng quan điểm, ông Đinh Vĩnh Cường, Chủ tịch Câu lạc bộ Kết nối doanh nhân Việt Nam-Quốc tế, cho rằng để phát triển và nâng giá trị càphê Việt trong thời gian tới, cần chú trọng đầu tư sản xuất càphê sạch để đáp ứng thị trường tiêu thụ, đặc biệt là những thị trường khó tính. Khi đã có nguồn nguyên liệu sạch, chúng ta phải chế biến sâu. Bên cạnh đó cần xây dựng chỉ dẫn địa lý cho các vùng trồng càphê lớn để gia tăng giá trị cho sản phẩm càphê từ các vùng trồng này.

“Sản lượng càphê Thái Lan ít hơn hẳn Việt Nam nhưng họ có loại càphê cao cấp, bán đến 50-100 USD/ly ở các khách sạn 5 sao trên thế giới. Việt Nam đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu càphê nhưng chưa có thương hiệu nào góp mặt trong danh sách 10 thương hiệu càphê đắt nhất thế giới vì rất ít doanh nghiệp làm thương hiệu cho càphê Việt Nam," ông Đinh Vĩnh Cường chia sẻ.

Các đại biểu cắt băng khai mạc chuỗi sự kiện “Tôn vinh Cà phê Việt" năm 2023. (Ảnh: Xuân Anh/TTXVN)

Ông Thái Như Hiệp nêu thực tế, người dân Tây Nguyên là lực lượng sản xuất càphê chiếm tỷ lệ lớn nhưng gặp rất nhiều khó khăn trong văn hóa chế biến. Do đó, muốn nâng cao tỷ trọng chế biến sâu, giá trị gia tăng cho sản phẩm càphê, cần sự tham gia của doanh nghiệp và Nhà nước. Nút thắt của các doanh nghiệp hiện nay chính là vốn, chế biến, kinh doanh nông sản có biên lợi nhuận thấp trong khi với lãi suất ngân hàng hiện ở mức cao thì doanh nghiệp không dám vay để đầu tư.

Chính vì vậy, cần chính sách tín dụng nông nghiệp, hỗ trợ cho hợp tác xã, nông dân và bao tiêu sản phẩm. Bên cạnh đó, mấu chốt của sự bền vững là liên kết chuỗi giá trị từ người sản xuất đến khâu cuối cùng. Điều này hy vọng tạo ra sản phẩm càphê cho người nông dân, tạo ra thương hiệu càphê của Việt Nam và càphê Việt sẽ có chỗ đứng cao hơn trong chuỗi càphê thế giới.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng cần phải định vị được càphê Việt đang ở đâu trên bản đồ càphê thế giới? Người tiêu dùng thế giới chuộng dòng càphê Arabica nhưng Việt Nam lại mạnh về càphê Robusta. Do đó, muốn tạo vị thế trên thị trường càphê thế giới, Việt Nam cần xác định phát triển dòng Abarica hay vẫn theo Robusta, hay phối trộn 2 dòng này lại với nhau.

“Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã triển khai xây dựng vùng nguyên liệu càphê cho khu vực Tây Nguyên nhưng thành công hay không còn do chính quyền địa phương hợp sức cùng doanh nghiệp, tác động để bà con nông dân cùng làm. Riêng về vấn đề cạnh tranh phải xây dựng thương hiệu, mà thương hiệu càphê phải đi từ cảm xúc gắn với văn hóa. Nói cách khác, muốn xây dựng thương hiệu phải định vị lại, phải biết kể câu chuyện để gieo vào cảm xúc người tiêu dùng," Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh./.

(TTXVN/Vietnam+)