Do quy định mới tại Trung Quốc, tôm hùm bông xuất khẩu sang Trung Quốc bị gián đoạn từ tháng 5/2023 đến nay. Nếu không sớm có giải quyết lượng tôm hùm bông còn tồn đọng thì người nuôi tôm hùm khó cầm cự với nghề nuôi.
Bà con nuôi tôm hùm bông điêu đứng
Hiện nay, hàng trăm tấn tôm hùm bông ở vùng nuôi các tỉnh Nam Trung Bộ đang bị ứ đọng sau khi Trung Quốc xếp tôm hùm bông vào danh mục các loài động vật nguy cấp hoang dã cần được bảo vệ.
Ông Võ Văn Thái, Giám đốc Hợp tác xã Nuôi trồng thủy sản-Du lịch Vân Phong với 32 xã viên cho biết hợp tác xã của ông Thái đang tồn đọng gần 100 tấn tôm hùm thịt chưa thể xuất khẩu từ tháng 8/2023 do chưa đáp ứng được giấy tờ, truy xuất nguồn gốc.
“Điều này khiến bà con điêu đứng, đến mùa thu hoạch không thể bán tôm để thanh toán tiền đầu tư. Chúng tôi mong các cấp chính quyền sớm giải quyết giầy tờ hợp lệ để tiêu thụ được số lượng tôm hùm đang bị tồn đọng,” ông Thái nói.
Bà Nguyễn Thị Ánh Quyên, một chủ hộ nuôi trồng thủy sản, tôm hùm tại Nha Trang, Khánh Hòa cũng chia sẻ trong 36 năm gắn liền với nuôi tôm hùm nhưng chưa bao giờ người nuôi tôm hùm bông gặp khó khăn như hiện nay.
Vì sao xuất khẩu tôm hùm bông của Việt Nam vào Trung Quốc bị ách tắc?
Theo Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn), việc xuất khẩu tôm hùm bông sang Trung Quốc ách tắc là do vấn đề chứng minh quá trình nuôi trồng.
Theo bà Quyên, thông thường hàng tháng các hộ nuôi tôm phải xuất luân phiên để lấy tiền mua thức ăn cho tôm hùm nhưng hiện nay không xuất khẩu được thì các hộ dân không thể có tiền duy trì, rất bức bách về nguồn vốn. Từ nay đến Tết, nếu không có phương án giải quyết tình trạng này thì người nuôi tôm sẽ rất khó khăn.
Theo số liệu của Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn), hiện nay, tôm hùm xanh và tôm hùm bông là các đối tượng tôm hùm xuất khẩu chính. Trong các thị trường xuất khẩu tôm hùm của Việt Nam, Trung Quốc chiếm tới 98-99%; các thị trường khác như Thái Lan, Singapore, Hồng Kông, Đài Loan chỉ chiếm 1-2%. Do đó, việc ách tắc trong xuất khẩu tôm hùm bông sang Trung Quốc đang gây khó khăn rất lớn đối với những người nuôi tôm hùm.
Hiện nay, Việt Nam có 46 cơ sở bao gói được xuất khẩu tôm hùm vào thị trường Trung Quốc (trong tổng số 57 cơ sở bao gói thủy sản sống được xuất khẩu sang thị trường này). Trong 9 tháng năm 2023, xuất khẩu tôm hùm sang thị trường Trung Quốc đạt hơn 95 triệu USD, giảm hơn 46% so với cùng kỳ 2022.
Cần giải quyết vấn đề về giấy tờ, con giống
Làm rõ hơn về lý do tôm hùm bông đang bị ách tắc, ông Lê Bá Anh, Phó Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) cho biết những yêu cầu mới của thị trường Trung Quốc đối với tôm hùm bông gồm: Từ ngày 1/2/2021, Trung Quốc quy định tôm hùm bông nằm trong danh sách nguy cấp nhóm 2. Đến tháng 5/2023, Trung Quốc sửa Luật về bảo vệ động vật hoang dã, theo đó đối với tôm hùm bông tự nhiên, cấm đánh bắt, sử dụng, giao dịch buôn bán. Tổng cục Hải Quan Trung Quốc đã chỉ đạo hệ thống hải quan các cửa khẩu kiểm soát chặt tôm hùm bông khai thác tự nhiên nhập khẩu.
Ông Lê Bá Anh cho biết thêm để tôm hùm có thể đi vào thị trường Trung Quốc sẽ cần đảm bảo các yêu cầu: Hệ thống quản lý an toàn thực phẩm của quốc gia được Tổng cục Hải quan Trung Quốc đánh giá, công nhận tương đương. Sản phẩm xuất khẩu nằm trong danh mục được Trung Quốc công nhận (128 loài/dạng sản phẩm và 48 loài thủy sản động vật thủy sản sống).
Bên cạnh đó, các cơ sở nuôi phải được cơ quan quản lý nuôi trồng thủy sản/thú y địa phương kiểm tra, chứng nhận điều kiện an toàn thực phẩm, điều kiện vệ sinh thú y, được cấp mã số, lấy mẫu giám sát bệnh trong quá trình nuôi. Các lô hàng xuất khẩu được cấp chứng thư; danh mục chứng thư hằng ngày gửi Hải quan Trung Quốc (Nam Ninh) để đối chiếu…
Ngoài ra, nước xuất khẩu phải thống kê cơ sở nuôi, sản lượng; đăng ký cơ sở nuôi tôm hùm bông; đăng ký cơ sở bao gói xuất khẩu với Tổng cục Hải quan Trung Quốc để phê duyệt (Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường đã có văn bản số 1388, 1389/CCPT-ATTP ngày 23/11/2023 để hướng dẫn thống kê, đăng ký). Biểu mẫu, thông tin đăng ký sẽ được gửi qua Thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc. Sau khi nhận được thông tin, Hải quan Trung Quốc sẽ kiểm tra trực tiếp và trực tuyến trước khi phê duyệt.
Đối với cách xác định tôm hùm nuôi, không đánh bắt trực tiếp, sẽ phải trải qua quá trình nuôi. Nếu con giống khai thác từ tự nhiên cũng được coi là tôm khai thác tự nhiên. Nhà nhập khẩu của Trung Quốc muốn nhập khẩu phải xin giấy phép của Cục Ngư nghiệp (Bộ Nông nghiệp Trung Quốc).
Ông Phan Quang Minh, Phó Cục trưởng Cục Thú y (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) cho biết thêm theo thông báo chính thức của phía Trung Quốc về biện pháp quản lý tôm hùm thay đổi năm 2023, định nghĩa tôm hùm nuôi là phải bắt nguồn từ con giống F2.
Để tháo gỡ khó khăn trong việc cung cấp nguồn con giống tôm hùm, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Võ Văn Nha, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nuôi trồng thủy sản III cho biết thời gian qua Viện III đang nỗ lực nghiên cứu để làm chủ công nghệ sản xuất giống tôm hùm bông nhân tạo. Đến nay, còn 1-2/12 giai đoạn lột xác nữa là ra được con giống.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Phùng Đức Tiến nhấn mạnh cần xử lý vấn đề xuất khẩu tôm hùm sang Trung Quốc một cách căn cơ. Trong thời gian chờ phía Trung Quốc cung cấp thông tin, biểu mẫu đăng ký mới, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến yêu cầu Cục Thủy sản phối hợp các địa phương tổ chức hướng dẫn, chỉ đạo các tổ chức, cá nhân tham gia chuỗi giá trị tôm hùm thực hiện nghiêm quy định của Luật Thủy sản 2017.
Thứ trưởng Phùng Đức Tiến đề nghị các cơ quan chức năng của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn phối hợp với các địa phương tổ chức rà soát, kiểm tra, chứng nhận đủ điều kiện cơ sở nuôi tôm hùm (đặc biệt các sơ sở xuất khẩu tôm hùm bông), cơ sở ương dưỡng giống tôm hùm.
Sau khi phía Trung Quốc cung cấp đủ thông tin và biểu mẫu đăng ký mới, các cơ quan, đợn vị tổ chức thực hiện rà soát, thẩm tra và hoàn thiện danh sách các cơ sở nuôi tôm hùm bông xuất khẩu sang Trung Quốc đáp ứng các quy định của Việt Nam và Trung Quốc chuyển Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường để gửi cho phía Trung Quốc./.
