Thời tiết mùa Hè nóng bức là điều kiện thuận lợi cho nhiều loại dịch bệnh phát sinh, dễ lây lan như quai bị, rubella, sởi, tay chân miệng...
Bệnh tay chân miệng là bệnh nhiễm virus cấp tính, lây lan chủ yếu là qua đường tiêu hóa, lây trực tiếp thông qua tiếp xúc trực tiếp với nước bọt, dịch tiết mũi họng hay nốt phỏng bị vỡ của người đang bị bệnh. Bệnh gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm có thể tử vong nếu không được can thiệp kịp thời.
1. Bệnh tay chân miệng là gì?
Bệnh tay chân miệng xảy ra do các loại virus thuộc nhóm đường ruột gây ra, gồm có Coxsackie, Echo và các virus đường ruột khác, trong đó hay gặp là virus đường ruột type 71 (EV71) và Coxsackie A16. Virus EV71 có thể gây ra các biến chứng nặng và tử vong.
Bệnh chân tay miệng lây chủ yếu theo đường tiêu hóa từ nước bọt, phỏng nước và phân của trẻ nhiễm bệnh. Do vậy, các yếu tố sinh hoạt tập thể như trẻ đi học tại nhà trẻ, mẫu giáo, nơi trẻ chơi tập trung là nơi có nguy cơ lây truyền bệnh, dễ phát thành các ổ dịch.
Dịch tay chân miệng có thể gặp quanh năm. Tuy nhiên, bệnh có xu hướng tăng cao vào mùa Hè và từ tháng 9 đến tháng 12 hàng năm.
2. Dấu hiệu nhận biết
Tay chân miệng là căn bệnh truyền nhiễm có thể xảy ra ở mọi độ tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi với nguy cơ biến chứng nghiêm trọng nếu không được chăm sóc và điều trị đúng cách. Vì vậy, bố mẹ cần chú ý những dấu hiệu của trẻ để sớm phát hiện ra bệnh giúp việc chữa trị trở nên dễ dàng hơn và phòng trừ được các biến chứng nguy hiểm.
Xét về chẩn đoán lâm sàng, dấu hiệu của bệnh tay chân miệng được chia thành 4 giai đoạn đặc trưng.
Giai đoạn ủ bệnh: Trẻ không có nhiều biểu hiện về bệnh, vẫn sinh hoạt một cách bình thường. Thời gian của giai đoạn này kéo dài từ 3 đến 7 ngày.
Giai đoạn khởi phát: Diễn ra trong vòng 1 đến 2 ngày với biểu hiện cụ thể của trẻ gồm đau họng, sốt nhẹ, quấy khóc, biếng ăn, tiêu chảy,...
Để chẩn đoán chính xác bệnh, cần thực hiện xét nghiệm RT-PCR hoặc phân lập virus để chẩn đoán xác định nguyên nhân.
Giai đoạn toàn phát: Những triệu chứng của bệnh trở nên rõ ràng hơn. Viêm loét miệng là dấu hiệu thường thấy của trẻ bị tay chân miệng. Loét miệng được phát hiện nhiều nhất tại hầu họng (gần lưỡi gà), niêm mạc vùng má, môi, lưỡi. Số lượng bắt đầu từ 1 đến vài vết loét trong miệng, kích cỡ từ 2-3mm. Viêm loét miệng làm cho trẻ khó ăn, bỏ ăn, bỏ bú và tăng tiết nước bọt.
Cùng với viêm loét là sốt. Đa số trẻ chỉ bị sốt nhẹ trong nhiệt độ từ 37,5 đến 38 độ C. Trường hợp trẻ sốt cao đến 39-40 độ C trong vòng 2 ngày trở lên, bố mẹ cần đưa con đến bệnh viện để điều trị. Vì đây có thể là biểu hiện của biến chứng nghiêm trọng.
Trẻ sẽ bị phát ban trên da dưới dạng phỏng nước ở lòng bàn tay, bàn chân, đầu gối, khuỷu tay và mông. Nốt phát ban thường tồn tại khoảng 1 tuần. Những vết phỏng có thể để lại thâm, không để lại sẹo và hiếm khi bị loét hoặc bội nhiễm.
3. Các biện pháp điều trị
Đa số các trường hợp mắc bệnh tay chân miệng là lành tính nhưng vẫn có những trường hợp bệnh chuyển hướng nặng và gây biến chứng nguy hiểm. Nếu bị nhiễm bệnh, bạn có thể tham khảo các cách điều trị bệnh tay chân miệng tại nhà đơn giản nhưng hiệu quả giúp giảm triệu chứng và hạn chế nguy cơ bệnh trở nặng dưới đây.
Cách ly trẻ mắc bệnh
Trẻ mắc bệnh cần nghỉ học ít nhất 10 ngày kể từ ngày khởi bệnh, để ngăn chặn sự lây nhiễm cho trẻ khác trong môi trường học đường. Ngoài ra, trẻ cũng cần cách ly tuyệt đối với các trẻ khác và người thân trong gia đình.
Cần đeo khẩu trang y tế cho trẻ bị bệnh và cho cả người chăm sóc trẻ bệnh. Sau khi tiếp xúc phải rửa tay sạch bằng xà phòng và nước sạch ngay.
Chế độ dinh dưỡng đầy đủ
Trẻ bị tay chân miệng thường có biểu hiện mệt mỏi, chán ăn, đau và khó chịu khi nuốt. Do đó, bố mẹ nên cho trẻ những món ăn mềm, dễ nuốt và dễ tiêu, có thể chia nhỏ bữa ăn trong ngày ra thành nhiều bữa nhỏ để trẻ ăn đủ no và đủ chất, không ép buộc trẻ ăn.
Bố mẹ cũng lưu ý nên làm nguội thức ăn trước khi cho trẻ ăn; không nên cho bé ăn đồ cay, nóng, chua, mặn vì sẽ gây đau đớn bởi những vết loét ở miệng.
Bên cạnh đó, việc duy trì cung cấp đủ nước cho cơ thể mỗi ngày là điều quan trọng để tránh tình trạng mất nước và giúp làm giảm triệu chứng. Có thể uống nước tinh khiết hoặc bổ sung các loại nước ép trái cây không đường.
Giữ vệ sinh
Để bệnh nhanh khỏi, việc giữ vệ sinh cá nhân, môi trường sống và các vật dụng sinh hoạt của trẻ đóng vai trò vô cùng quan trọng.
Bố mẹ nên tắm cho trẻ bằng nước ấm trong phòng kín gió với xà phòng sát khuẩn. Khuyến khích trẻ rửa tay sạch sẽ, đúng cách bằng xà phòng dưới vòi nước chảy để ngăn ngừa sự tái nhiễm qua đường tay, miệng. Quần áo, tã lót của trẻ mắc bệnh nên được tẩy trùng sạch sẽ bằng nước sôi trước khi giặt sạch bằng xà phòng.
Vật dụng ăn uống của trẻ như bình sữa, cốc uống nước, bát ăn cơm, thìa ăn nên được luộc bằng nước sôi và sử dụng riêng biệt. Tạo môi trường sống trong lành và an toàn giúp trẻ khỏe mạnh hơn.
Dùng thuốc theo đúng chỉ định
Trẻ sốt cao kèm theo các biểu hiện như mệt mỏi, khó chịu khiến nhiều bố mẹ cảm thấy lo lắng nhưng bố mẹ lưu ý tuyệt đối không được tự ý cho trẻ dùng thuốc hoặc kết hợp các loại thuốc cho trẻ uống khi tư vấn ý kiến của bác sỹ. Tùy thuộc vào độ tuổi, cân nặng, mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh, bác sỹ sẽ cân nhắc kê đơn với liều lượng phù hợp nhất, an toàn cho trẻ.
Hiện tại bệnh tay chân miệng chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chủ yếu là điều trị triệu chứng bao gồm giảm đau miệng và hạ sốt bằng cách lau mình bằng nước ấm, dùng thuốc hạ sốt paracetamol (liều 10-15mg/kg/lần, mỗi lần cách nhau từ 4-6 giờ), có thể phối hợp thêm ibuprofen nếu không hạ sốt khi có chỉ định của các bác sỹ. Tuyệt đối không sử dụng aspirin để hạ sốt, giảm đau cho trẻ.
Có thể sử dụng antiacid dạng gel chấm vào sang thương ở miệng giúp trẻ giảm đau, ăn uống dễ dàng
Bố mẹ có thể giảm ngứa bằng các thuốc kháng histamin thông thường như chlorpheniramine, theralen… theo chỉ định của bác sỹ.
Bổ sung nhiều nước cho trẻ, nhất là các loại nước ép trái cây chứa nhiều vitamin.
4. Bệnh tay chân miệng có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm nào?
Hầu hết trường hợp mắc bệnh tay chân miệng có thể hồi phục hoàn toàn trong khoảng 3-5 ngày sau giai đoạn toàn phát.
Tuy lành tính nhưng bệnh này lại có thể gây ra biến chứng nguy hiểm khi điều trị sai cách. Các biến chứng phổ biến do bệnh gây ra thường xuất hiện trong giai đoạn toàn phát (tức trong khoảng ngày thứ 2-5 của bệnh)
Các biến chứng nguy hiểm xảy ra thường do EV71. Trong đó có các biến chứng về não bộ như viêm não, viêm thân não, viêm não tủy, viêm màng não. Các biến chứng này có biểu hiện như giật mình, ngủ gà, bứt rứt, đi loạng choạng, run chi, mắt nhìn ngược, rung giật nhãn cầu, yếu liệt chi, co giật, hôn mê,...
Biến chứng tim mạch, hô hấp bao gồm viêm cơ tim, phù phổi cấp, tăng huyết áp, suy tim, trụy mạch có thể tử vong nhanh chóng nếu không được xử lý kịp thời.
Để ngăn chặn kịp thời những biến chứng nguy hiểm trên, bố mẹ nên chú ý nhận biết sớm các dấu hiệu cảnh báo gồm trẻ sốt cao trên 39 độ và khó hạ sốt bằng thuốc hạ sốt thông thường là paracetamol; nôn nhiều; tăng đường huyết; thở rít, thở khó, tăng tổn thương trên da; quấy khóc liên tục, ngủ không yên; thường xuyên giật mình ngay cả khi ngủ.
Trong số các biến chứng của tay chân miệng, đáng kể nhất chính là nguy cơ tử vong. Vì vậy, bố mẹ cần nhanh chóng đưa trẻ nhập viện khi có những dấu hiệu này. Việc thăm khám kịp thời sẽ giúp cha mẹ biết được tình trạng bệnh của con mình và được bác sỹ chỉ định điều trị với phác đồ phù hợp./.
Cảnh báo gia tăng bệnh tay chân miệng khu vực phía Nam
Thống kê của Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh, tính đến ngày 19/5, trên địa bàn đã có 4.471 ca bệnh tay chân miệng đến khám và điều trị tại các cơ sở y tế, tăng 33% so với cùng kỳ năm trước.
