Đường ngang dân sinh ở phường Tân Hòa, Biên Hòa (Đồng Nai) người tham gia giao thông vẫn cố tình băng qua đường sắt dù tàu đang đến gần. (Ảnh: Công Phong/TTXVN)Tiếp tục chương trình làm việc, sáng 15/3, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về một số vấn đề lớn còn có ý kiến khác nhau của dự án Luật đường sắt (sửa đổi).
Xác định chính sách đặc thù cho ngành đường sắt
Qua thảo luận, nhiều ý kiến trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm tới chính sách phát triển đường sắt. Dự thảo Luật cần quy định rõ, đầy đủ hơn và mang tính chất đột phá đối với chính sách phát triển ngành đường sắt, nhất là về đầu tư để đưa đường sắt sớm thoát ra khỏi tình trạng rất lạc hậu, yếu kém như hiện nay; phát triển từng loại hình đường sắt trong hệ thống giao thông vận tải nhằm kiến tạo nên một hệ thống giao thông vận tải đường sắt đồng bộ, bền vững, an toàn, hiệu quả, ít tác động tiêu cực tới môi trường, bảo đảm mục tiêu quốc phòng, an ninh và đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.
Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Phan Xuân Dũng cho biết, Điều 5 của dự thảo Luật đã được chỉnh sửa, quy định Nhà nước ưu tiên tập trung nguồn lực để đầu tư phát triển, bảo trì, bảo vệ kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị theo quy hoạch phát triển giao thông vận tải đường sắt được phê duyệt; quy định Nhà nước khuyến khích, hỗ trợ, tạo điều kiện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài đầu tư, kinh doanh đường sắt; phát triển hệ thống đường sắt chuyên dùng có kết nối với đường sắt quốc gia; đã bổ sung quy định Nhà nước khuyến khích, hỗ trợ phát triển công nghiệp đường sắt, nghiên cứu, ứng dụng khoa học và công nghệ tiên tiến, công nghệ cao, đào tạo nguồn nhân lực để phát triển đường sắt hiện đại... Tuy nhiên Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Hà Ngọc Chiến đánh giá Điều 5 dự thảo quy định về chính sách phát triển đường sắt còn chung chung, sử dụng nhiều từ "tập trung, khuyến khích, ưu tiên" - là những cụm từ được xuất hiện trong nhiều văn bản, mang tính chung chung trong khi đó mong muốn có những chính sách mang tính đột phá, khắc phục được tình trạng yếu kém của ngành đường sắt so với các loại hình vận tải trong nước và khu vực. Đại biểu đề nghị nhiên cứu, bổ sung để làm rõ hơn chính sách đột phá để phát triển ngành đường sắt.
Nêu con số năm 2015, đầu tư cho đường sắt chỉ có 1,6% nhưng đường bộ là hơn 92%, đường thủy nội địa 1,9%, đường hàng hải 3,3% và đường không có 0,3%, cho thấy vừa qua ta mới chỉ tập trung đầu tư cho đường bộ, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển nhận định ngành đường sắt còn "yếu" là có lý do. Theo Phó Chủ tịch Quốc hội phải tín tới sự cân đối trong đầu tư, tạo sự hài hòa, kết nối đầy đủ, toàn diện cả 4 hệ thống đường giao thông.
Đặt câu hỏi cần làm gì để tăng thị phần đường sắt, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đánh giá những năm gần đây, thị phần đường bộ phát triển nhanh, các tuyến xe rất hấp dẫn, tuy nhiên đường sắt có nhiều cố gắng nhưng loại hình này vẫn chưa hấp dẫn hành khách... Chính sách nào để phát triển đột phá, theo Chủ nhiệm Lê Thị Nga vấn đề này liên quan tới chính sách đầu tư và đề nghị Ban soạn thảo phải rà soạt lại các chính sách cụ thể quy định tại Điều 5, Điều 6 của dự thảo. Phải có từng chính sách cụ thể, chứ không chỉ hô hào chung chung "nhà nước có chính sách, nhà nước khuyến khích" - Chủ nhiệm Lê Thị Nga nhấn mạnh.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đề nghị Luật này phải giải quyết cho được những bất cập, hạn chế của ngành đường sắt, tạo ra bước đột phá mới về mặt chính sách pháp luật để đường sắt trong 5, 10 năm tới dần trở thành một trong những lĩnh vực chủ đạo. "Nếu xác định như thế thì biểu đồ đầu tư phải thay đổi lại ngay từ trung hạn của giai đoạn này chứ không phải đợi 5 năm nữa" - Chủ tịch Quốc hội nêu và nhấn mạnh Luật phải giải quyết được những bất cập và mở ra các chính sách đột phá để đưa đường sắt trở thành định hướng phát triển chủ lực, khai thác được lợi thế đặc điểm của Việt Nam, đất nước trải dài từ Bắc vào Nam.
Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ thấy rằng để nâng cao hiệu quả thì việc đầu tư vào lĩnh vực đường sắt là cần thiết. Tuy nhiên, Phó Chủ tịch Đỗ Bá Tỵ cũng lưu ý việc ưu đãi đầu tư không thể là vô hạn, Điều 6 của dự thảo Luật cần phải có sự rà soát để không có sự xung đột với các luật khác như Luật đầu tư, Luật ngân hàng… Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh, chính sách để cho ngành đường sắt phát triển, phát huy được thế mạnh của ngành này là cần thiết. Chủ nhiệm Nguyễn Khắc Định nêu thực trạng, gần đây các luật Chính phủ trình Quốc hội xem xét đều có các chính sách ưu đãi vì lý do có tính chất đặc thù cần có hỗ trợ…, điều này đòi hỏi nguồn ngân sách nhà nước đầu tư vào rất lớn và tư tưởng bao cấp lại bắt đầu quay trở lại - Chủ nhiệm phân tích. Đưa ra dẫn chứng, Luật thuế thu nhập doanh nghiệp năm 2013, Quốc hội cũng đã thống nhất bãi bỏ các nội dung quy định ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp của 12 Luật khác có liên quan đến thu nhập doanh nghiệp… trong khi đó dự thảo luật này lại quy định về vấn đề này. Do vậy, cần rà soát kỹ để các quy định về chính sách ưu đãi không bị chồng chéo giữa các luật, Chủ nhiệm Nguyễn Khắc Định lưu ý.
Gắn trách nhiệm của địa phương
Một trong những vấn đề được quan tâm trong phiên thảo luận sáng nay là vấn đề an toàn cho đường ngang dân sinh. Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đánh giá Điều 48 dự thảo quy định rất chung chung. Khoản 2 quy định "Chính phủ quy định trách nhiệm của Uỷ ban nhân dân các cấp về đảm bảo trật tự, an ninh, an toàn giao thông đường sắt", Chủ nhiệm đề nghị cần có sự rà soát trở lại, Bộ chủ quản cần thống kê để cho biết 5 năm qua bao nhiêu vụ tai nạn xảy ra tại giao cắt giữa đường bộ và đường sắt, là vụ cụ thể nào, ở nút giao cắt nào, thuộc trách nhiệm của ai; đã xử lý được những tổ chức, cá nhân nào... từ đó rà soát lại các Điều 9, 14, 24, 48... để thấy được nên quy định vấn đề gì trong các điều luật.
Nhấn mạnh những quy định trong Luật phải nghiêm, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nêu có hơn bốn ngàn đường dân sinh trái phép mặc dù trong dự thảo Luật có cấm nhưng nếu không gắn với trách nhiệm và chế tài xử phạt thật nghiêm thì không thực hiện được đúng pháp luật về đường sắt. Chủ tịch Quốc hội đề nghị trong Luật phải có các quy định gắn trách nhiệm không chỉ có của ngành giao thông, ngành đường sắt mà còn có trách nhiệm của các địa phương có đường sắt đi qua...
Về giá/phí trong kinh doanh đường sắt, nhiều ý kiến thống nhất với phương án Chính phủ trình là cho rằng quy định cơ chế phí như hiện nay không phù hợp với cơ chế thị trường, không khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư kinh doanh đường sắt. Để thực hiện chủ trương của Nhà nước về xã hội hóa đầu tư, kinh doanh đường sắt, trong tương lai sẽ có nhiều đơn vị tham gia đầu tư, khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt. Do đó, cần áp dụng cơ chế giá cho linh hoạt và thuận lợi trong việc lựa chọn được đơn vị có khả năng sử dụng hiệu quả nhất kết cấu hạ tầng đường sắt do Nhà nước đầu tư. Hơn nữa, đối với kết cấu hạ tầng đường sắt do doanh nghiệp đầu tư, việc sử dụng cơ chế giá cũng sẽ phù hợp cho các nhà đầu tư cho thuê kết cấu hạ tầng đường sắt do mình đầu tư khi thảo luận cho thuê. Trong Dự thảo Luật đã thể hiện quy định áp dụng hình thức giá cho thuê kết cấu hạ tầng đường sắt như tại Điều 66 và rút ngắn lộ trình thực hiện từ 5 năm (năm 2023) xuống 3 năm (năm 2021) từ ngày Luật mới có hiệu lực (quy định tại Điểm 4 Điều 88).
Chiều nay, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục làm việc theo chương trình./.
