Ngân hàng Pháp Societe Generale. (Nguồn: Reuters)Theo nhà báo Nabil Wakim của tờ Le Monde, giá dầu giảm mạnh có gây ảnh hưởng đến giá cả của các loại nhiên liệu khác, đồng thời cũng tác động đến các ngân hàng Pháp có hoạt động đầu tư trong lĩnh vực dầu đá phiến của Mỹ.
Trong năm 2019, thế giới tiêu thụ khoảng 100 triệu thùng dầu mỗi ngày. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ước tính tiêu thụ “vàng đen” trong tháng Tư giảm đến 30% và mức giảm trong tháng Năm là 25%. Liệu tình hình có nhanh chóng đảo ngược khi các biện pháp giãn cách xã hội kết thúc?
Một số chuyên gia tin rằng việc dỡ bỏ những trở ngại đối với giao thông và biện pháp hạn chế hoạt động kinh tế sẽ không đưa giá dầu trở lại mức cao trước đây. Trong khi đó, một số ý kiến lại cho rằng giá dầu thấp sẽ khuyến khích tiêu thụ đáng kể.
Ông Nabil Wakim nhận định, các mỏ dầu không phải là vĩnh cửu và sản lượng dầu sẽ giảm theo thời gian. Các công ty dầu mỏ phải liên tục tăng sản lượng để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ.
Hậu quả của mức giá thấp này là các khoản đầu tư vào việc thăm dò nguồn dầu khí mới sẽ giảm xuống mức thấp. Điều này sẽ để lại hậu quả nghiêm trọng, đó là làm giảm nguồn cung trên thị trường thế giới trong một vài năm. Một cú sốc về dầu mỏ theo hướng khác có thể xảy ra, chẳng hạn như nguồn cung yếu không đủ đáp ứng nhu cầu mạnh.
Những tác động của xu hướng giảm giá dầu
Mức giá dầu âm chủ yếu liên quan đến giá kỳ hạn trên thị trường Mỹ và chỉ mang tính tạm thời và sẽ không có tác động trực tiếp đến giá dầu khai thác. Điều quan trọng cần lưu ý là giá nhiên liệu không chỉ phụ thuộc vào giá dầu mỏ bởi các loại thuế chiếm khoảng 60% giá khai thác, cần tính thêm chi phí lọc dầu và phân phối.
[Giá dầu trên thị trường châu Á giảm trước thềm cuộc họp của OPEC+]
Việc giá dầu giảm mạnh trong thời gian qua đã tác động liên tục đến giá của tất cả các loại nhiên liệu. Mặt khác, tác động của sự sụt giảm này có lẽ không quá lớn đối với phần lớn người lái xe, do họ phải ở nhà vì các biện pháp giãn cách xã hội nhằm ngăn ngừa sự lây lan của đại dịch COVID-19.
Hàng trăm doanh nghiệp trong lĩnh vực dầu mỏ bị đe dọa, đầu tiên là ở Mỹ, và có thể đối mặt với nguy cơ phá sản nhanh chóng. Hàng chục nghìn việc làm cũng đang bị đe dọa.
Ngoài ra, các công ty dầu khí lớn trên thế giới, như Exxon, BP hay Total, đã tuyên bố giảm đáng kể các khoản đầu tư.
Tất cả các công ty có hoạt động phụ thuộc vào các dự án trong lĩnh vực dịch vụ dầu khí đều có thể bị ảnh hưởng nặng nề. Trong số đó có các tập đoàn đang hoạt động ở Pháp như tập đoàn dầu khí TechnipFMC của Anh và các tập đoàn ống thép Vallourec, dịch vụ vận tải hàng hải Bourbon hoặc công nghệ năng lượng CGG của Pháp.
Nhận định về khả năng giá dầu giảm liệu có thể thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng, nhà báo Nabil Wakim cho rằng có hai cách để đánh giá. Một mặt, mọi người có thể nghĩ rằng sự biến động đáng kinh ngạc của thị trường dầu mỏ, biến động địa chính trị và sự phụ thuộc của nhiều quốc gia (đặc biệt là Pháp) có thể gây ra cú sốc đối với nhiều lĩnh vực và thúc đẩy việc sử dụng năng lượng tái tạo.
Ngược lại, có ý kiến cho rằng các loại dầu giá rẻ sẽ khuyến khích nhiều quốc gia xúc tiến biện pháp phục hồi "màu xám" dựa trên nhiên liệu hóa thạch, ngay khi các biện pháp phong tỏa và giãn cách xã hội kết thúc. Và do đó, lượng khí thải CO2 có thể bắt đầu tăng trở lại.
Bộ trưởng Kinh tế Pháp Bruno Le Maire đã nói rằng sự sụt giảm của giá dầu là một rủi ro cho quá trình chuyển đổi năng lượng. Lý giải cho nhận định này, ông Nabil Wakim cho hay mức giá thấp khiến dầu cạnh tranh hơn nhiều so với các năng lượng khác, đặc biệt là những năng lượng không thải ra khí CO2.
Với dầu rẻ, tại sao lại phải tài trợ cho sự phát triển của xe điện? Các quốc gia có nguy cơ phục hồi yếu sau khoảng thời gian thực hiện các biện pháp cách ly xã hội có thể phải đánh cược vào một sự phục hồi "màu xám" dựa trên sự hồi sinh của các ngành phát thải nhiều khí CO2, như ô tô hoặc hàng không.
Nhà báo Nabil Wakim chỉ ra rằng về mặt kỹ thuật có thể tạm thời đóng một giếng dầu, nhưng việc khởi động lại thường rất phức tạp và tốn kém, tùy thuộc vào đặc tính địa chất của đá mà dầu được khai thác.
Điều này giải thích tại sao nhiều nhà sản xuất lựa chọn tiếp tục sản xuất và bán giá rẻ hơn là làm gián đoạn hoạt động sản xuất. Chi phí thăm dò và khoan một giếng dầu khá đắt đỏ, nhưng chi phí khai thác hàng ngày thường không quá lớn.
Đề cập đến thỏa thuận giữa Nga và Saudi Arabia về kế hoạch cắt giảm sản lượng khai thác khoảng 20 triệu thùng/ngày, tức giảm hơn 20%, ông Nabil Wakim cho biết thỏa thuận đạt được vào giữa tháng Tư vừa qua là cam kết của Nga, Saudi Arabia và nhiều quốc gia dầu mỏ khác (hay còn gọi là liên minh OPEC+) nhằm cắt giảm 10% sản lượng toàn cầu bắt đầu từ tháng 5/2020.
Thỏa thuận này kết hợp với cam kết của một số nước Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới (G20), đặc biệt là Mỹ, Trung Quốc và Ấn Độ, nhằm tăng dự trữ dầu mỏ để hỗ trợ cho nhu cầu.
Một số chuyên gia tin rằng việc cắt giảm này trong thời gian đầu sẽ không đủ vì mức giảm nhu cầu trên toàn thế giới rất lớn.
Ngân hàng Pháp sa lầy trong ngành công nghiệp dầu đá phiến Mỹ
Tổ chức Các nước Sản xuất Dầu mỏ (OPEC), do Saudi Arabia dẫn đầu, và Nga khi bắt đầu cuộc chiến giá dầu từ đầu tháng Ba hy vọng sẽ “hạ gục” các nhà sản xuất dầu đá phiến Mỹ, do áp lực từ giá dầu thấp. Trong khi đó, một số ngân hàng lớn nhất của Pháp đã bị mắc kẹt trước sự phát triển “bong bóng” của ngành dầu đá phiến.
Theo dữ liệu thu thập từ một báo cáo của các tổ chức phi chính phủ “Reclaim Finance” và “Les Amis de la Terre” công bố ngày 13/5, trong giai đoạn từ 2016 đến 2019, bốn cơ sở ngân hàng chủ chốt của Pháp đã cấp 24 tỷ USD (22,1 tỷ euro) cho ngành công nghiệp đá phiến Bắc Mỹ.
Cho đến nay, Societe Generale là ngân hàng hoạt động mạnh nhất trong lĩnh vực này, với khoảng 11 tỷ USD. Tiếp đến là các ngân hàng Credit Agricole (6 tỷ USD), BNP (3,6 tỷ USD) và tập đoàn ngân hàng BPCE (3,3 tỷ USD).
Trong khi đó, một số cơ sở tài chính khác như Axa và Rothschild & Co cũng đã cam kết cấp 12 tỷ USD trong ba năm qua để tài trợ cho các công ty hoạt động chủ yếu trong ngành công nghiệp dầu đá phiến.
Sự hiện diện tích cực của các ngân hàng lớn của Pháp trong lĩnh vực này kể từ năm 2016 có thể được giải thích bằng việc đổi mới hoạt động khoan dầu đá phiến ở Bắc Mỹ. Việc nắm vững công nghệ này đã giúp Mỹ trở thành nhà sản xuất dầu mỏ và khí tự nhiên hàng đầu thế giới.
Tuy nhiên, ngay từ đầu, cuộc cách mạng này đã có một điểm yếu, đó là các giếng khoan bằng công nghệ nứt vỡ thủy lực thời gian đầu cho sản lượng lớn dầu khí, nhưng sau đó lại nhanh chóng sụt giảm.
Để duy trì sản lượng tốt, các công ty dầu khí cần phải khoan liên tục và điều này đòi hỏi các khoản đầu tư khổng lồ. Dầu đá phiến chỉ có lãi với giá ở mức 50 USD/thùng trở lên. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng “vàng đen” do các biện pháp cách ly xã hội toàn cầu gây ra đã khiến mô hình này giảm mạnh trong ngắn và trung hạn.
Tuy nhiên, sự mong manh nội tại này đã không ngăn cản được các ngân hàng Pháp tài trợ không chỉ cho các công ty hoạt động trong lĩnh vực khoan mà còn đầu tư cho cả cơ sở hạ tầng dầu khí.
Điển hình là trường hợp của ngân hàng Societe Generale. Từ 2016-2019, ngân hàng này đã cấp vốn trực tiếp cho các dự án đường ống dẫn dầu và kho dự trữ khí đốt với tổng giá trị trên 3,9 tỷ USD.
Theo giải thích của Societe Generale, các kịch bản của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) mà ngân hàng này làm cơ sở để thí điểm triển khai đều tính đến vai trò của khí đốt, bao gồm cả khí đá phiến Bắc Mỹ, nhằm tham gia vào quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thải khí carbon thấp ở một số khu vực địa lý nhất định.
Thực tế cho thấy khí đốt có hiệu quả môi trường tốt hơn than để sản xuất điện. Thế nhưng, Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu được ký vào tháng 12/2015 lại phác thảo lộ trình trong đó các hoạt động khoan khai thác khí hydrocarbon mới nên bị cấm.
Kể từ đó, một số ngân hàng Pháp đã áp dụng các quy tắc cấm đầu tư vào lĩnh vực này. Chẳng hạn như trường hợp của BNP. Năm 2017, ngân hàng này đã chính thức cam kết "chấm dứt quan hệ" với tất cả các công ty dầu khí và thực hiện cam kết này từ giữa năm 2018.
Tuy nhiên, tổ chức phi chính phủ “Những người bạn của Trái Đất” vẫn lưu ý rằng công ty con quản lý tài sản BNP Paribas Asset Management vẫn hiện diện ở Mỹ và không có ý định rời khỏi nước này cho đến cuối năm 2020.
Một lưu ý khác, đó là trường hợp tập đoàn ngân hàng BPCE của Pháp chắc chắn có rất ít hoạt động trong lĩnh vực này trên toàn cầu, nhưng lại thường xuyên tham gia vào các hoạt động tài trợ của các công ty phụ thuộc nhiều nhất vào ngành dầu đá phiến.
Trả lời cơ quan truyền thông Pháp, đại diện của BNP Paribas nhấn mạnh rằng việc nghiên cứu so sánh các ngân hàng có quy mô khác nhau trên thị trường Mỹ. Khác với ngân hàng Societe Generale, ở chừng mực nào đó thì BNP Paribas là một trong những nhà tài trợ lớn cho ngành dầu đá phiến ở Mỹ.
Theo BNP Paribas, trong bối cảnh khủng hoảng giá dầu hiện nay, các công ty dầu đá phiến không đa dạng và không hoạt động tốt. Vì vậy, ưu tiên hiện nay tập trung vào vấn đề kinh tế và môi trường.
Về phần mình, năm 2015, ngân hàng Credit Agricole đã đưa ra lộ trình dần dần rút khỏi các công ty chuyên về đá phiến vào năm 2022, nhưng không hạn chế đầu tư vào cơ sở hạ tầng dầu khí.
Năm 2011, Pháp cấm các hoạt động khoan dầu đá phiến trên lãnh thổ quốc gia. Đến năm 2019, Pháp đã đưa vào luật sẽ không bảo hiểm cho xuất khẩu của các công ty hoạt động trong lĩnh vực này./.
