Tuổi dậy thì hiện nay được tính ở mốc 8-13 tuổi với trẻ gái và 9-14 tuổi ở trẻ trai. Tuy nhiên, thực tế cho thấy có nhiều trẻ bước vào tuổi dậy thì sớm hơn so với các mốc được tính ở trên.
[Phú Thọ: Bé gái 3 tuổi bị thương nặng do chó nhà hàng xóm cắn]
Bác sỹ Bùi Phương Thảo, Phó trưởng khoa Khoa Nội tiết-Chuyển hóa di truyền (Bệnh viện Nhi Trung ương) cho biết nếu như 10 năm trước, mỗi năm Bệnh viện Nhi Trung ương tiếp nhận chỉ khoảng 10 trẻ đến khám dậy thì sớm thì đến nay, trung bình mỗi năm, bệnh viện tiếp nhận khoảng 100 trẻ đến khám.
Nguy cơ giảm chiều cao
Ngày 4/6, bé N.N.T (7 tuổi), ở Hà Đông-Hà Nội, được mẹ đưa tới khám tại Khoa Nội tiết-Chuyển hóa di truyền (Bệnh viện Nhi Trung ương).
Mẹ bé cho hay bé cao 130cm và gần đây có các biểu hiện như sờ thấy cục đau ở phần hai bên ngực. Sợ bé có những biểu hiện bất thường nên gia đình đưa bé đến viện khám.
Theo Tiến sỹ Nguyễn Ngọc Khánh, Khoa Nội tiết-Chuyển hóa di truyền, với một trẻ đến khám với biểu hiện nghi ngờ dậy thì sớm, trẻ sẽ được chụp X-quang đánh giá tuổi xương, siêu âm tử cung buồng trứng, siêu âm thận xem có các khối bất thường hay không. Ngoài ra trẻ còn được tiến hành chụp cộng hưởng từ, xét nghiệm hóc môn sinh dục để khẳng định.
Với trường hợp của bé gái T. 7 tuổi 8 tháng ở trên, các kết quả khám cho thấy tuổi xương của bé phát triển như của trẻ 11 tuổi. Như vậy, bé thuộc đối tượng dậy thì sớm với tuổi xương quá tuổi thực hiện tại 3 tuổi. Bé bắt đầu có hóc môn nội tiết tăng nhẹ, tử cung chưa to. Kết quả cho thấy bé thuộc đối tượng dậy thì sớm hơn so với tuổi thực.
Bác sỹ Khánh phân tích, với trường hợp của bệnh nhân T. thuộc trẻ dậy thì sớm, gia đình cân nhắc xem có nên điều trị hay không? Vì quá trình điều trị dậy thì sớm cho trường hợp trên phải tiến hành từ nay cho đến khi bé 10,5 tuổi. Do tuổi xương của bé phát triển quá nhanh so với tuổi nên khi điều trị can thiệp cho trẻ dậy thì sớm để cải thiện chiều cao chỉ được 1-3cm. Vì vậy, gia đình cần suy nghĩ kỹ, bởi nếu như với trường hợp trên được phát hiện từ 6 tuổi thì các bác sỹ sẽ chỉ định ngày để trẻ được điều trị sớm, có thể cải thiện chiều cao từ 10-12cm.
Bác sỹ Bùi Phương Thảo cho biết dậy thì sớm ở trẻ em có hai loại: Dậy thì sớm ngoại biên và dậy thì sớm trung ương. Dậy thì sớm ngoại biên là những trường hợp trẻ có bất thường buồng trứng, u nang buồng trứng, có bệnh lý di truyền gây tiết hooc môn sinh dục. Dậy thì sớm trung ương có sự bất thường trong não, có khối u trong não gây kích thích tuyến sinh dục và với trẻ gái thì đa phần không rõ nguyên nhân...
Theo đó, nếu trẻ nữ có đặc tính sinh dục trước 8 tuổi (phát triển tuyến vú, có kinh nguyệt…) và trẻ nam trước 9 tuổi (có cơ bắp, ria mép, giọng ồm…), chiều cao tăng nhanh hơn 6 cm/năm thì sẽ được nhận định là dậy thì sớm.
Bác sỹ Khánh khám cho một trẻ dậy thì sớm:
Phân tích về vấn đề này, bác sỹ Thảo nhấn mạnh những người bình thường có tuổi xương và tuổi thực bằng nhau, nhưng với trẻ dậy thì sớm thì tuổi xương sẽ lớn hơn tuổi thực. Vì thế, những trẻ này sẽ ngừng phát triển sớm hơn so với trẻ khác. Trung bình, trẻ dậy thì sớm ở thể trung ương có chiều cao khi trưởng thành thấp hơn các bạn khác, như ở nữ là 12cm và ở nam khoảng 20cm. Nếu được điều trị và tiêm thuốc, trẻ sẽ được cải thiện chiều cao rõ ràng từ 8-10 cm.
Chẳng hạn như một trẻ dậy thì sớm từ 6 tuổi, nếu không điều trị thường chỉ cao 1m50, nếu được điều trị liên tục đến năm 10 tuổi thì khi trưởng thành, chiều cao của trẻ sẽ được cải thiện và có thể đạt từ 1m58-1m60.
Trẻ gái dậy thì sớm nhiều hơn nam
Trong năm 2019, tại Bệnh viện Nhi Trung ương có 365 trẻ được chẩn đoán dậy thì sớm. Từ đầu năm 2020 đến nay có 107 trẻ. Hiện nay, tại Bệnh viện Nhi Trung ương đang quản lý hơn 1.000 trẻ dậy thì sớm và đang có hơn 500 trẻ được điều trị ức chế dậy thì bằng tiêm thuốc.
Thống kê của Bệnh viện Nhi Trung ương cho thấy tuổi nhỏ nhất được chẩn đoán và điều trị dậy thì sớm có trẻ chỉ khoảng vài tháng tuổi, đây là những bệnh nhi này đều mắc bệnh lý di truyền. Ở dậy thì sớm thể trung ương, các bác sỹ của bệnh viện điều trị cho nhiều bệnh nhi nữ 3-4 tuổi có khối bất thường trong não dẫn đến có kinh nguyệt từ nhỏ.
Bác sỹ Thảo cho hay tỷ lệ trẻ gái dậy thì sớm chiếm tỷ lệ cao hơn trẻ nam. Ở dậy thể trẻ dậy thì sớm trung ương, cứ có một trẻ nam thì có tới 20 trẻ nữ dậy thì sớm. Tuy nhiên, nếu trẻ nam dậy thì sớm thì tỷ lệ mắc các bệnh về não rất lớn. Nguyên nhân của dậy thì sớm thể trung ương có tới 90-95% ở nữ là vô căn, 5-10% có bất thường ở não, u não, dị tật não. Ở trẻ trai, khoảng 40-50% có u não, bất thường não, dị tật não. Vì thế, các bác sỹ chỉ định chụp cộng hưởng từ (MRI) ở tất cả trẻ trai để chẩn đoán.
Với dậy thì sớm trung ương, trẻ sẽ được điều trị bằng thuốc chất GnRH đồng vận, để ngăn chặn làm tuyến yên không tiết ra nhiều chất gonadotpopin. Trẻ trước 6 tuổi điều trị bằng thuốc có tác dụng tốt, các bác sỹ đều khuyên gia đình nên điều trị. Ở tuổi 6-8 tuổi, bác sỹ sẽ trao đổi với gia đình giải thích lợi ích tác dụng của thuốc, mất mát về chi phí, tác dụng phụ… và việc quyết định có điều trị hay không phụ thuộc vào cha mẹ và trẻ. Với trẻ trai dưới 9 tuổi, nếu không có bệnh lý thì các bác sỹ cũng cân nhắc việc điều trị.
Bác sỹ Bùi Phương Thảo, Phó trưởng khoa Khoa Nội tiết-Chuyển hóa di truyền (Bệnh viện Nhi Trung ương). (Ảnh: T.G/Vietnam+)Với trẻ dậy thì sớm ở thể ngoại biên, nếu bệnh nhân được xác định nguyên nhân do u buồng trứng, u vỏ tuyến thượng thận phải can thiệp bằng các biện pháp đặc biệt. Nếu trẻ bị bệnh về di truyền làm tăng hóc môn sinh dục như bệnh tăng sản thượng thận bẩm sinh khi được điều trị bằng hóc môn thay thế.
Hiện nay, bệnh nhân điều trị ức chế dậy thì sớm sẽ được chỉ định tiêm thuốc liên tục đến năm 10 tuổi hoặc đến khi có tuổi xương 11-12 tuổi, với liệu trình 28 ngày/một mũi tiêm, mỗi mũi tiêm 3 triệu đồng (bảo hiểm y tế chi trả 80%).
Tiến sỹ Thảo cho hay tuổi dậy thì ở cả nam và nữ ngày càng giảm. Cách đây 100 năm, tuổi có kinh nguyệt ở nữ từ 15-16 tuổi, đến giai đoạn năm 1990 giảm xuống còn 11-12 tuổi. Đến nay, tuổi dậy thì của bé gái hiện tại là 8-13 tuổi, với bé trai là 9-14 tuổi.
Để phát hiện trẻ dậy thì sớm, bác sỹ Thảo lưu ý các bậc cha mẹ cần thường xuyên quan tâm con để phát hiện sớm các đặc tính sinh dục, dấu hiệu nhận biết chung là trẻ cao vọt hơn các bạn, trung bình cao trên 6cm/năm, dậy thì chuyển đổi nhanh trong 3-6 tháng./.
